顺化㗰剧艺术

顺化宫廷㗰剧是一种经过精心编排，供阮朝皇室贵族欣赏的传统戏曲。目前，这一剧种在顺化宫廷传统艺术剧院留存了下来。
Tuồng cung đình Huế là một loại hình kịch hát truyền thống được biên soạn, dàn dựng công phu, nghiêm ngặt để phục vụ các bậc vua chúa trong cung nhà Nguyễn. Hiện nay, loại hình này đang được Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Cung đình Huế bảo tồn.

㗰剧又称为步唱和佩唱，是越南一种有名的传统音乐剧。据史书记载，㗰剧起源于陈朝（13世纪左右），在阮朝（19世纪）发展到顶峰。
Tuồng hay còn gọi là hát bộ, hát bội là một loại hình nhạc kịch truyền thống nổi tiếng của Việt Nam. Theo sử sách tuồng có từ thời nhà Trần (khoảng thế kỉ 13) và phát triển cực thịnh vào thời nhà Nguyễn (thế kỉ 19).
㗰剧融合了歌舞、音乐、美术、文学等多种元素，表演形式比较程式化，演员的服饰和妆容独特，有讲究，让人印象深刻。剧情一般配有雄壮的音乐，以弘扬忠君爱国、舍身取义的精神以及按照传统儒家道德标准行事做人的伦理教训。因此在封建时期，特别是阮朝时期，㗰剧深受知识分子和贵族，尤其是皇室的喜爱和重视。
Trong tuồng có sự kết hợp của nhiều yếu tố như: ca, múa, âm nhạc, mỹ thuật, văn học...; lối diễn xuất mang nặng tính ước lệ; diễn viên được phục trang và trang điểm cầu kỳ, ấn tượng theo những thể thức riêng; nội dung các vở diễn thường mang âm hưởng hùng tráng, đề cao tinh thần trung quân ái quốc, sẵn sàng xả thân vì đại nghĩa và những bài học luân lí về cách ứng xử theo chuẩn mực đạo đức nho giáo truyền thống. Vì thế, thời phong kiến, đặc biệt là thời nhà Nguyễn, tuồng rất được tầng lớp trí thức, quý tộc, nhất là người trong hoàng cung yêu thích, coi trọng.

在阮朝时期的顺化，㗰剧很快就被引进宫内表演。据史书记载，成泰帝（1889年-1907年在位）沉迷于㗰剧，不仅为许多优秀的㗰剧大师赏赐金钱，还加封爵位。他甚至还是阮朝唯一一位登台表演过㗰剧的皇帝，也是一位才华横溢的㗰剧鼓手。
Thời nhà Nguyễn ở Huế, tuồng sớm được đưa vào cung để trình diễn phục vụ. Sử sách kể rằng, vua Thành Thái (trị vì 1889 - 1907) đam mê tuồng đến mức không chỉ ban thưởng tiền bạc mà còn phong tước hiệu cho nhiều bậc thầy tuồng giỏi. Thậm chí, ông còn được biết đến là vị hoàng đế duy nhất của triều Nguyễn đã từng lên sân khấu diễn tuồng và cũng là một tay trống tuồng tài ba. 
经过一个多世纪的统治，阮朝将㗰剧艺术发展到了顶峰。㗰剧从一门民间艺术升格成为一种在剧本创作和表演艺术方面都具有崇高学术性的精品艺术，成为一个国家的国剧。
Trải qua hơn một thế kỉ trị vì, nhà Nguyễn đã phát triển nghệ thuật tuồng đạt đến đỉnh cao rực rỡ. Từ một môn nghệ thuật dân gian, tuồng đã được nâng tầm thành một bộ môn nghệ thuật hoàn thiện mang tính bác học cao cả về mặt kịch bản cũng như nghệ thuật biểu diễn, trở thành quốc kịch của một quốc gia.

明命帝（1820年-1841年在位）时期建造了宫中第一座剧院——阅是堂剧院，主要用来为皇帝、官员和皇亲国戚表演㗰剧。到嗣德帝（1847年-1883年在位）时期，嗣德帝下令增修明谦堂剧院，把优秀的男女演员汇聚到这里排练演出，将㗰剧艺术发展到了顶峰，不仅如此，皇帝还设立了一个专门监督㗰剧编排和修改的部门。
Dưới triều Minh Mạng (trị vì 1820–1841), vua đã cho xây dựng nhà hát Duyệt Thị Đường, nhà hát đầu tiên được xây dựng trong cung, chủ yếu để diễn các vở tuồng phục vụ cho vua, quan và hoàng thân quốc thích. Đến thời vua Tự Đức (trị vì 1847–1883) nghệ thuật tuồng phát triển tột đỉnh khi vua cho xây thêm nhà hát Minh Khiêm Đường, quy tụ các đào, kép giỏi về đây để tập luyện và biểu diễn, lại cho lập cả một ban chuyên trông coi việc biên soạn, hiệu chỉnh các vở tuồng.
由于受到朝廷的严格管治，顺化宫廷㗰剧与以往的民间㗰剧大相径庭。比如，宫廷㗰剧对避讳制度要求严格，㗰剧绝对不能冒犯皇帝和皇族的名字；演员在表演时不能直视皇帝，问候的方式也要严格遵守规定；在舞台上扮演皇帝时必须斜着坐，不能与皇帝面对面坐；演员不得擅自添加、删减或唱错剧本中的台词等等。
Do chịu sự quản lí chặt của triều đình nên tuồng cung đình Huế khác khá xa so với tuồng dân gian trước đó. Chẳng hạn như tuồng cung đình quy định nghiêm việc kiêng nói huý, tức lời tuồng tuyệt đối không được phạm đến tên nhà vua và hoàng tộc; khi biểu diễn, diễn viên không được nhìn thẳng vào mặt vua, cách chào cũng phải tuân thủ theo cách thức nghiêm ngặt; nhân vật đóng vai vua trên sân khấu phải ngồi chệch, không được ngồi đối diện với vua; diễn viên không được tự ý thêm, bớt hoặc hát sai lời trong kịch bản…

可以说，顺化宫廷㗰剧清晰地反映了阮朝封建社会的世界观，是古典戏剧派的典型代表，是越南民族的艺术遗产。
Có thể nói, tuồng cung đình Huế phản ánh rõ nét thế giới quan của xã hội phong kiến nhà Nguyễn; là một đại diện mẫu mực cho trường phái sân khấu cổ điển và là di sản nghệ thuật của dân tộc.
历史翻开新的一页，自阮朝封建制度结束以来，历经沧桑，顺化宫廷㗰剧的光芒渐渐蒙上了时间的尘埃。幸运的是，顺化宫廷传统艺术剧院的艺术家们在今天仍然默默无闻、坚持不懈地克服万千困难和挑战，把昔日留下的宝贵财富留存了下来。
Lịch sử sang trang, kể từ ngày chế độ phong kiến triều đình nhà Nguyễn chấm dứt, trải qua năm tháng, lớp bụi thời gian dần phủ mờ ánh hào quang thuở nào của tuồng cung đình Huế. May mắn thay, các nghệ sĩ của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Cung đình Huế hôm nay vẫn âm thầm, bền bỉ vượt qua bao khó khăn, thử thách gìn giữ được vốn quý của ngày xưa để lại.

尽管顺化宫廷㗰剧昔日的黄金时代已经一去不复返，但艺术家们的舞台仍然不时地亮着灯，为市民和游客服务，因此在一定程度上让顺化宫廷㗰剧艺术“活”了起来。
Dẫu không còn ở vào thời kì hoàng kim như xưa nhưng sân khấu của các nghệ sĩ tuồng cung đình Huế vẫn thỉnh thoảng được sáng đèn để phục vụ công chúng và du khách nên cũng phần nào làm sống lại nghệ thuật tuồng cung đình Huế.

目前，顺化宫廷传统艺术剧院正进一步推广这门特色艺术。成功还原了许多经典剧目和桥段，表演给公众欣赏。一些好的桥段经过巧妙编排，还融入了顺化艺术节的许多表演节目，如皇宫之夜、新年庆祝活动、街头表演等，让宫廷㗰剧艺术更加亲近广大市民和游客。
Hiện nay, Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Cung đình Huế mở rộng quảng bá bộ môn nghệ thuật độc đáo này. Nhiều vở diễn, trích đoạn tiêu biểu được phục dựng thành công và đã được đưa vào biểu diễn phục vụ công chúng. Nhiều trích đoạn hay còn được khéo léo dàn dựng, lồng ghép vào nhiều chương trình nghệ thuật của các kì Festival Huế như: đêm hoàng cung, lễ mừng năm mới, quảng diễn đường phố... để nghệ thuật tuồng cung đình có thể đến gần hơn với đông đảo công chúng và du khách.