Giải nhiệt với món Thạch đen Cao Bằng 消暑佳品——高平烧仙草

炎炎夏日，凉品开始盛行，其中必不可少的要数烧仙草，尤其是高平烧仙草。高平烧仙草不仅可以清热消暑，还可以用于治病。

 Mùa hè là thời điểm những món ăn giải nhiệt bắt đầu đắt khách, trong đó không thể thiếu thạch đen, đặc biệt là thạch đen Cao Bằng. Ngoài tác dụng giải nhiệt, thạch đen Cao Bằng còn được sử dụng để chữa bệnh.

 高平林间特产

Đặc sản của núi rừng Cao Bằng 

烧仙草由仙人草的叶子制成，也称为凉粉草，为草本植物，呈浅绿色，叶卵形，边缘有小锯齿。这种叶子味甘性凉，有助于促进体内新陈代谢，因此常在炎热的夏季被烹饪加工成解暑的烧仙草。

仙人草是越南东北林间的一种特殊药材。但产量最多、质量最佳的要数高平石安地区，因为这里拥有得天独厚的自然条件、凉爽的气候和适宜的土壤。

Thạch đen được làm từ lá cây sương sáo hay còn gọi là lương phấn thảo, thuộc loại cây thảo, lá màu xanh nhạt, hình trứng, mép có răng. Đây là loại lá có vị ngọt, tính mát, giúp quá trình chuyển hóa trong cơ thể diễn ra dễ dàng nên thường được sử dụng để nấu và chế biến thành món thạch giải nhiệt trong những ngày hè oi bức, nóng nực.

Cây sương sáo là một loại dược liệu đặc sản của núi rừng Đông Bắc Việt Nam. Nhưng loài cây này sinh trưởng nhiều và có chất lượng tốt nhất phải kể đến vùng đất Thạch An, Cao Bằng, bởi nơi đây được thiên nhiên ưu đãi cho bầu khí hậu mát mẻ, thổ nhưỡng phù hợp.

烧仙草的制作工序颇多，耗时较长。按照高平人传统的烧仙草制作“秘诀”，要做出美味Q弹的烧仙草，必须选用干仙人草。干仙人草需要用力压揉，味道才能更加爽口，且无臭味。草尖冒出花蕾的时候，正是仙人草最佳的收割时机，收割的时候需在靠近根部的位置剪断。把收回的茎叶均匀摊开，稍微晒一下，然后将干茎叶上的沙土洗净，放入锅中煮烂，捞出放凉，把残渣挤出后倒入干净的布袋中，滤出汁液，再加入米粉，边烧边搅拌。汁液变稠时，捞出倒入托盘、瓶子、罐子或其他容器中冷却凝固。为了让烧仙草更凝固爽滑，可以在再次煮沸前，在滤好的烧仙草汁液、米粉和木薯粉中加入少许碱水、草灰。

如今，烧仙草已发展成为一种满足市场需求的商品，在现代设备和工艺装置的帮助下，烧仙草的制作不再那么辛苦。

Cách làm thạch đen có nhiều công đoạn, mất nhiều thời gian. Theo “bí quyết” làm thạch đen truyền thống của người Cao Bằng, để làm được thạch ngon, dẻo, phải chọn lá sương sáo khô, khi vò thạch mới ngon và không có mùi hôi. Cây sương sáo chỉ được thu hoạch khi xuất hiện nụ hoa ở ngọn, cắt sát gốc. Thân và lá thu về rải đều, phơi nắng nhẹ. Sau đó rửa cành lá khô hết đất cát rồi cho vào nồi nấu nhừ, bắc ra để nguội, nắm vắt bỏ bã, đổ nước vào túi vải sạch, vắt lọc lấy nước, rồi đổ bột gạo vào quấy đều trên bếp lửa. Khi nào dung dịch đặc quánh lại, bắc ra đổ vào khay, chai, lọ hoặc những đồ đựng khác, sau đó để nguội sẽ đông lại. Để cho thạch thêm đông và giòn có thể cho thêm ít nước tro, rơm rạ vào cùng với nước thạch đã lọc và bột gạo, bột sắn trước khi nấu sôi lại.

Ngày nay, khi thạch đen được phát triển thành hàng hoá phục vụ nhu cầu của thị trường thì việc chế biến thạch đen có phần bớt vất vả hơn khi có sự hỗ trợ từ máy móc, dây chuyền công nghệ hiện đại.

 烧仙草搭配什么好吃？

Thạch đen ăn với gì ngon?

烧仙草是一道倍受众人喜爱的民间美食，尤其是在炎热的夏季。烧仙草不仅可以直接食用，还可以与其它食材、食物搭配出美味诱人、便于食用、易于制作的美食，符合大众口味。

最简单的吃法是水中加入潮白或黄糖煮开，需加入足量的水。糖水开始沸腾时加入几片姜，继续煮沸。为增加糖水的香味，水沸腾2至3分钟后关火，加入约一勺柠檬汁并搅拌溶解。

Thạch đen là món ăn dân dã được rất nhiều người ưa thích, nhất là trong thời tiết mùa hè nóng nực. Món thạch đen không chỉ ăn liền mà còn được trộn cùng với những nguyên liệu, món ăn khác tạo nên sự hấp dẫn, dễ ăn, dễ làm hợp với khẩu vị của nhiều người.

Cách ăn đơn giản nhất là đun nước sôi cùng với đường hoa mai hoặc đường nâu, nên cho một lượng nước vừa đủ. Khi nước đường bắt đầu sôi bạn cho đem cắt vài lát gừng vào rồi tiếp tục đun sôi. Để tăng thêm hương vị cho phần nước đường, khi nước sôi khoảng chừng 2-3 phút, bạn tắt bếp sau đó cho khoảng 1 thìa nước cốt chanh vào và khuấy tan.

食用时，将烧仙草切成一口大小的小块，然后倒入糖水。加入冰块后口感更佳。为了使糖水更香甜可口，煮沸冷却后，可加入几朵茉莉花，然后放入冰箱慢慢食用。

罗勒籽椰浆烧仙草也是很多人选择的美食，因为其制作方法极其简单，食材也容易获取，包括烧仙草、半个嫩椰子、两勺椰浆、一勺白糖、一包罗勒籽。

食用时，将嫩椰子和少许热水放入榨汁机中榨成泥状，取出椰浆后煮至浓稠即可。罗勒籽放入水中浸泡至膨胀后从碗中取出备用。

Khi thưởng thức đem thạch đen cắt thành từng miếng nhỏ vừa ăn rồi múc nước đường đổ vào. Ngon hơn khi cho thêm đá. Để phần nước đường thơm và ngon hơn, sau khi đun sôi để nguội bạn có thể cho thêm vào vài bông hoa nhài rồi để vào tủ lạnh dùng dần.

Thạch đen hạt é nước cốt dừa cũng là món ăn được nhiều người lựa chon bởi cách làm cực kỳ đơn giản với nguyên liệu dễ kiếm, gồm: thạch đen; 1/2 quả dừa non; 2 muỗng canh nước cốt dừa; 1 muỗng canh đường trắng; 1 gói hạt é.

Khi ăn, ta cho dừa non cùng chút nước nóng vào trong máy xay sinh tố xay nhuyễn để lấy phần nước cốt rồi đun sôi lăn tăn cho đến khi nước cốt sền sệt là được. Hạt é ngâm trong nước để nở rồi vớt ra bát.

水中加入一勺糖煮沸后冷却。烧仙草切成一口大小的小块。食用时，将烧仙草、罗勒籽、糖水和椰浆等食材放入碗中，然后加入约一小勺现成的椰浆，为美食增添多样口感。

夏季，烧仙草莲子茶不仅有消暑解渴的功效，还可促进血液循环，改善睡眠。其主要原料包括鲜莲子、烧仙草、潮白（黄糖）。

Nước đun sôi cùng với 1 thìa đường sau đó để nguội. Thạch đen cắt nhỏ thành từng miếng vừa ăn. Khi dùng bạn cho các nguyên liệu thạch đen, hạt é, nước đường, nước cốt dừa vào trong bát đá sau đó cho khoảng 1 thìa con nước cốt dừa pha sẵn để tăng thêm hương vị cho món ăn. 

Chè sen thạch đen vừa có tác dụng làm hạ nhiệt, giải khát trong ngày hè lại vừa giúp tuần hoàn máu tốt, dễ dàng đi vào giấc ngủ. Nguyên liệu chính gồm hạt sen tươi, thạch đen, đường hoa mai (đường nâu).

Cách làm: Hạt sen sau khi rửa sạch, bạn đem cho vào trong nồi đổ ngập nước khoảng chừng 2 đốt ngón tay. Đun sôi hạt sen ở lửa to cùng với một chút muối sau đó giảm lửa nhỏ dần và để đun thêm khoảng chừng 15 đến 20 phút cho hạt sen được bở hoàn toàn. Nếu dùng hạt sen tươi thì sẽ phải đun trong thời gian dài hơn.

Nước đun sôi cùng với đường hoa mai và cho thêm một vài lát gừng. Sau khi đun khoảng chừng 10 phút bạn để nước nguội. Có thể cho thêm vài nhánh hoa nhài cho hương thơm ngon hơn. 

Khi ăn, đem cắt nhỏ thạch đen thành từng miếng vừa ăn sau đó cho thêm hạt sen và nước đường vào thưởng thức cùng. Thức uống thanh nhiệt mùa hè này sẽ ngon hơn nếu như dùng cùng với đá mát lạnh.

Thạch đen còn có thể kết hợp với nhiều nguyên liệu, món ăn chế biến sẵn khác như: Tào phớ thạch đen trân châu, thạch đen sữa chua, thạch đen chè đậu đỏ,… đều là những món ngon dễ làm, dễ ăn.

 制作方法：莲子洗净后，放入锅中，加水没过莲子约两指高。放入少许盐，大火煮沸后，调至小火煮15至20分钟，直至莲子完全软烂。若使用新鲜的莲子，则需要煮更长时间。

水中加入潮白煮沸，再加入几片姜。煮沸约10分钟后放凉。可以加几朵茉莉花，让香气更浓郁。

食用时，将烧仙草切成一口大小的小块，加入莲子和糖水即可享用。若配上冰块，这款夏季清热饮品会更美味。

烧仙草还可以搭配许多其他现成的食材和食物，如珍珠烧仙草豆花、酸奶烧。

仙草、红豆茶烧仙草等，这些都是制作简单、食用方便的美味。

Cách làm: Hạt sen sau khi rửa sạch, bạn đem cho vào trong nồi đổ ngập nước khoảng chừng 2 đốt ngón tay. Đun sôi hạt sen ở lửa to cùng với một chút muối sau đó giảm lửa nhỏ dần và để đun thêm khoảng chừng 15 đến 20 phút cho hạt sen được bở hoàn toàn. Nếu dùng hạt sen tươi thì sẽ phải đun trong thời gian dài hơn.

Nước đun sôi cùng với đường hoa mai và cho thêm một vài lát gừng. Sau khi đun khoảng chừng 10 phút bạn để nước nguội. Có thể cho thêm vài nhánh hoa nhài cho hương thơm ngon hơn. 

Khi ăn, đem cắt nhỏ thạch đen thành từng miếng vừa ăn sau đó cho thêm hạt sen và nước đường vào thưởng thức cùng. Thức uống thanh nhiệt mùa hè này sẽ ngon hơn nếu như dùng cùng với đá mát lạnh.

Thạch đen còn có thể kết hợp với nhiều nguyên liệu, món ăn chế biến sẵn khác như: Tào phớ thạch đen trân châu, thạch đen sữa chua, thạch đen chè đậu đỏ,… đều là những món ngon dễ làm, dễ ăn.

 Biên tập/Vĩ An- Ảnh: Khánh Long& tư liệu