Mỹ nghệ than đá - Món quà của Vùng mỏ 矿区礼物——煤炭工艺品

（本报讯）煤炭工艺制品是广宁煤矿区独有的一种传统特色手工艺,与当地的历史和采矿工人紧密相连。对每位游客来说，煤炭工艺品都是一份独特的纪念品。

Chế tác mỹ nghệ từ than đá là một nghề thủ công truyền thống độc đáo chỉ có ở vùng than Quảng Ninh, gắn liền với lịch sử của vùng đấtvà -công nhân mỏ, và những sản phẩm mỹ nghệ than đá cũng đã trở thành món quà lưu niệm độc đáo đối với mỗi du khách khi đến nơi đây.

春节前夕，大街小巷都弥漫着过年的氛围，但广宁省下龙市决平煤炭工艺品作坊里的工匠们仍旧如往常一样专注于煤炭工艺品制作。这便是煤炭工艺品制作家族第三代传人阮进决的家庭作坊。

Mặc dù không khí Tết đã cận kề khắp nẻo đường nhưng những người thợ tại xưởng chế tác than đá mỹ nghệ Quyết Bình (thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh) của gia đình anh Nguyễn Tiến Quyết - đời thứ 3 trong gia đình duy trì nghề chế tác than đá vẫn miệt mài với công việc chế tác than đá như thường nhật.

阮进决从事煤雕已有近20年。在机器的打磨声和凿刻声中，满脸煤灰的工匠们正专注于雕刻、塑形，为煤块注入“灵魂”。阮进决说，每年的岁末年关都是煤雕业最繁忙的时候。这个时候，订单量大，为了能及时向客户交货，夫妻俩和5名工匠要夜以继日地工作，午饭草草应付，休息时间很短。煤炭工艺品制作不仅要精巧考究，还要有非常高超的手艺。因为用于制作艺术品的煤炭原料必须是满足质量要求的化石工艺煤精，如黑煤精，其表面没有花纹和横竖裂纹，年代久远且坚固；常见的是亮煤或石墨，目前只有广宁省锦普高山矿区开采的煤炭才能满足这一要求。

Anh Quyết có thâm niên gần 20 năm theo nghề điêu khắc trên than đá. Trong tiếng máy mài, tiếng đục chạm, những khuôn mặt người thợ lấm lem bụi than cặm cụi “thổi hồn” vào khối than kíp lê để tạo hình khối, chạm khắc thành phẩm. Anh Quyết cho biết, nghề điêu khắc than đá bận rộn nhất vào dịp cuối năm và ra Tết. Thời điểm này, đơn hàng nhiều nên vợ chồng anh cùng 5 người thợ làm liên tục, chỉ tranh thủ ăn trưa và nghỉ ngơi chút để làm kịp hàng giao cho khách. Nghề chế tác mỹ nghệ than đá đòi hỏi sự tinh xảo, cầu kỳ và tay nghề rất cao. Bởi, than đá làm nguyên liệu chế tác ra những tác phẩm nghệ thuật phải là phôi than mỹ nghệ hóa thạch, đạt các yêu cầu về chất lượng, như than đen đặc, trên bề mặt không có những đường vân, mạch đứt gãy xuyên ngang dọc, có tuổi cao, rắn chắc; thường là loại than bóng hoặc than chì, hiện chỉ có loại than lấy từ mỏ Cao Sơn ở Cẩm Phả, Quảng Ninh mới có thể đáp ứng được yêu cầu này.

阮进决说：“为了提高作品档次，除了传统技术，我还进行了一些个人创新，改进了浮雕和打磨技术。到目前，我制作了100多件煤雕模型，包括下龙湾、斗鸡石、狮子、帆船等题材，深受国内外游客的喜爱。”

“Bên cạnh kỹ thuật truyền thống, tôi có những sáng tạo riêng, nâng tầm kỹ thuật khắc nổi, mài, nhằm tạo chiều sâu cho tác phẩm. Đến thời điểm hiện tại, tôi đã chế tác được hơn 100 mẫu, trong đó có mẫu tranh than đá về Vịnh Hạ Long, hòn Trống Mái, sư tử, thuyền buồm…, rất được du khách trong và ngoài nước ưa chuộng”-Anh Quyết chia sẻ.

制作一个煤炭工艺品需要经过很多道复杂的工序。首先是挑选煤精，工匠们选择适合塑形和雕刻的原始煤精，然后根据作品形状进行锯切；第二步是清洁，用水清洗干净煤精，露出底煤；第三步是根据作品的艺术构想进行加工，其中包括锯、切、凿、磨、锉等工序；第四步是用砂纸为作品打磨抛光。最后是上市前的刻字、修整、雕砌、抛光。

Để làm ra một sản phẩm than đá trải qua nhiều công đoạn phức tạp. Đầu tiên là thửa phôi, các nghệ nhân lựa chọn phôi than nguyên khối phù hợp với tác phẩm định tạc, điêu khắc, rồi cưa theo định hình sản phẩm. Bước thứ hai là vệ sinh, rửa phôi than sạch sẽ bằng nước để lộ nguyên thổ than. Bước thứ ba là chế tác gồm các công đoạn cưa, cắt, đục, mài, gọt giũa than theo ý tưởng nghệ thuật của tác phẩm. Bước thứ tư là đánh giấy ráp tạo độ bóng, mịn cho tác phẩm. Cuối cùng là khắc chữ, chỉnh sửa, gọt giũa, trau chuốt tác phẩm trước khi xuất xưởng ra thị trường.

每件煤雕作品都凝聚着从业者的创新、技巧和热爱。其中，煤雕最难的工序是在煤炭表层塑形、雕刻出各种微小的细节和弯曲的纹路，让作品更灵动。因工艺品的尺寸和复杂程度不同，其完成所花费的时间也由几天到几个月不等。雕刻和描绘环节均由手工完成。正是工匠们的辛勤、专注和细致，才能制作出这些倍受青睐的煤雕工艺品。

Mỗi tác phẩm điêu khắc than là sự kết tinh của sáng tạo, khéo léo và niềm đam mê với nghề. Trong đó, khâu khó nhất của nghề điêu khắc than là căn chỉnh tạo hình trên bề mặt than, khắc tạc các chi tiết nhỏ, các đường khắc vẽ cong tạo sự mềm mại cho sản phẩm. Các sản phẩm lưu niệm tùy theo kích cỡ và mức độ phức tạp có thể mất vài ngày đến vài tháng để hoàn thiện. Các khâu khắc và vẽ đều thực hiện thủ công. Chính sự cần mẫn, tỉ mỉ của nghệ nhân đã tạo ra vẻ đẹp, sự hấp dẫn cho các sản phẩm mỹ nghệ than đá.

从下龙湾浮雕、斗鸡石等一些简单模型开始，技艺高超的工匠们已经创造出成百上千件极其精美、极具艺术性的煤雕作品，备受游客的喜爱。根据其大小和精美程度的不同，煤雕作品的价格从几十万、上千万乃至上亿越南盾不等。广宁大量煤雕作品已遍布越南各大省市，甚至远销国外，如日本、泰国、中国、英国、美国、奥地利、德国等国家。

Từ một số mẫu đơn giản ban đầu như: Phù điêu Vịnh Hạ Long, hòn Trống Mái…các nghệ nhân tài hoa đã sáng tạo ra hàng trăm, hàng nghìn sản phẩm điêu khắc than mỹ nghệ với độ tinh xảo, nghệ thuật được du khách ưa thích. Mỗi sản phẩm than đá mỹ nghệ có giá từ vài trăm nghìn đến hàng chục, hàng trăm triệu đồng tùy kích cỡ và độ tinh xảo. Nhiều sản phẩm điêu khắc từ than đá tại Quảng Ninh có mặt ở khắp tỉnh, thành trong nước và một số quốc gia như Nhật, Thái Lan, Trung Quốc, Anh, Mỹ, Áo, Đức...

据悉，广宁煤炭制作工艺可以追溯到19世纪末。煤雕起源于法国殖民时期的矿工们。起初，那些手巧的矿工们将矿井中的煤块带回来进行雕刻，当做业余爱好。随后，煤雕渐渐变成了广宁矿区的一种独特手工艺。这种手工艺曾经也发展迅猛，在下龙市和锦普市地区出现了一些手工艺村。许多国际游客来到广宁，都对广宁的煤雕作品感到很惊讶，同时也颇感兴趣。不仅如此，对国内外游客来说，煤雕作品也是一份有意义的礼物。

Được biết, nghề chế tác than đá ở Quảng Ninh có từ những năm cuối thế kỷ XIX.Điêu khắc than đá xuất phát từ những người thợ mỏ dưới thời Pháp thuộc. Ban đầu, những người thợ mỏ khéo tay đã mang những hòn than trong hầm lò về điêu khắc xem như một thú vui rồi dần dần điêu khắc than đá trở thành một nghề thủ công mỹ nghệ độc đáo của Vùng mỏ Quảng Ninh. Nghề cũng từng phát triển rất mạnh, hình thành những xóm làm nghề ở khu vực TP Hạ Long và TP Cẩm Phả. Khi đến Quảng Ninh, nhiều du khách quốc tế rất ngạc nhiên, thích thú những sản phẩm điêu khắc từ than đá tại Quảng Ninh. Không những thế, sản phẩm điêu khắc từ than đá còn trở thành món quà ý nghĩa cho khách du lịch trong và ngoài nước.

黄琼

Hoàng Quỳnh