Bảo tàng Trung Quốc bứt phá: Sự giao thoa giữa thủ công truyền thống và thiết kế hiện đại 中国博物馆文创破圈：传统工艺与现代设计“双向奔赴”
当传统工艺邂逅现代文创，一场跨越时空的美学对话就此展开。中国国家博物馆（以下简称“国博”）以“镇馆之宝”九龙九凤冠为灵感打造的凤冠冰箱贴，凭借精妙设计走红网络，8个月销量破百万件，带动IP全系列销售额破亿，成为现象级文创爆款，让古老艺术以新姿态“飞入寻常百姓家”。
Khi nghệ thuật thủ công truyền thống gặp gỡ các sản phẩm văn hóa sáng tạo hiện đại cũng chính là lúc bắt đầu một cuộc đối thoại thẩm mỹ vượt không gian và thời gian. Lấy cảm hứng từ báu vật tiêu biểu là vương miện cửu long cửu phượng, Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc thiết kế nam châm tủ lạnh hình vương miện phượng hoàng. Nhờ thiết kế tinh xảo, sản phẩm nhanh chóng "gây sốt" trên mạng, tiêu thụ hơn 1 triệu chiếc trong vòng 8 tháng, kéo theo doanh thu toàn bộ dòng sản phẩm văn hóa sáng tạo vượt mốc 100 triệu Nhân dân tệ. Đây được xem là hiện tượng trong lĩnh vực sản phẩm văn hóa sáng tạo, đưa nghệ thuật cổ truyền bước vào đời sống người dân theo cách mới mẻ, gần gũi.
明孝端皇后九龙九凤冠于1957年出土，凤冠上镶嵌红、蓝宝石百余颗，珍珠4000余颗，采用了点翠、掐丝等工艺，淋漓尽致展现了明代皇家的美学风范，代表了明代手工艺的巅峰水平。
Mũ vương miện cửu long cửu phượng của Hoàng hậu Hiếu Đoan nhà Minh được khai quật vào năm 1957. Trên mũ đính hơn 100 viên hồng ngọc, lam ngọc và hơn 4.000 hạt ngọc trai, sử dụng các kỹ thuật truyền thống như điểm thúy, chạm khảm... Tác phẩm thể hiện sống động vẻ đẹp tinh tế trong thẩm mỹ cung đình thời Minh, đồng thời là minh chứng cho trình độ thủ công bậc thầy của thời kỳ này.
来到国博的观众九成以上都会参观“古代中国”基本陈列。国博（北京）文化产业发展有限公司总经理廖飞介绍，2023年初，国博文创团队留意到，在九龙九凤冠展柜前总是有大量观众排队与之合影，这让文创团队嗅到了开发网红产品的契机，随即开始紧锣密鼓地研发。
Hơn 90% khách tham quan Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc đều ghé thăm khu trưng bày “Trung Quốc cổ đại”. Ông Liêu Phi – Tổng giám đốc Công ty Phát triển Công nghiệp Văn hóa Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc tại Bắc Kinh cho biết, vào đầu năm 2023, đội ngũ phát triển sản phẩm văn hóa của bảo tàng nhận thấy có rất đông du khách xếp hàng chụp ảnh bên tủ trưng bày chiếc mũ vương miện cửu long cửu phượng. Họ nhanh chóng nhận ra cơ hội phát triển một sản phẩm "gây bão" trên mạng xã hội và lập tức bắt tay vào nghiên cứu, thiết kế.
最先设计出来的是木质款凤冠冰箱贴，从第一版凤冠两翼固定的凤尾、凤冠上印刷的珠子，到第二版双翼能摆动起来了，再到第N版印刷的珠子变为手工安装的椭圆形珠子……多次头脑风暴后形成的木质冰箱贴，在2024年7月19日上架当天就火了，第一批只做了3000个，销售不到两日便断货。9月27日，国博上架了金属款凤冠冰箱贴，不到半日就售出2300个。为防止断货，团队对这款冰箱贴进行了限购。
Sản phẩm đầu tiên ra mắt là nam châm tủ lạnh hình vương miện phượng hoàng phiên bản gỗ. Từ thiết kế ban đầu với phần đuôi phượng cố định, các hạt trang trí được in trên bề mặt, đến phiên bản thứ hai với đôi cánh có thể chuyển động, rồi đến phiên bản tiếp theo khi các hạt ngọc in được thay bằng những viên ngọc hình bầu dục lắp thủ công. Sau nhiều lần lên ý tưởng và thử nghiệm, mẫu nam châm tủ lạnh bằng gỗ cuối cùng cũng được hoàn thiện. Ngay trong ngày lên kệ 19/7/2024, phiên bản nam châm gỗ đã tạo cơn sốt. Lô đầu tiên chỉ sản xuất 3000 chiếc nhưng chưa đầy hai ngày đã bán sạch. Đến ngày 27/9, Bảo tàng tiếp tục tung ra phiên bản kim loại của mẫu nam châm vương miện phượng hoàng, và chỉ trong chưa đầy nửa ngày đã bán được 2300 chiếc. Trước sức mua lớn, đội ngũ phát triển đưa ra quy định giới hạn số lượng mỗi người có thể mua để tránh tình trạng cháy hàng.
“这并非饥饿营销，而是这款冰箱贴着实太费人工，生产速度赶不上人们的购买热情。”廖飞认为，凤冠冰箱贴爆火的原因，不仅因它体现了文物的精美，更因为它满足了人们的多重心理需求，一颗颗手工串起来的珠子蕴含着匠人匠心，数十元到上百元的单价整体偏低且具备日常属性，小小一枚贴在冰箱上便是生活的装点，同时它承载了人们对于旅行的美好记忆，是参观博物馆的收获，又兼备了社交属性。
“Đây hoàn toàn không phải chiêu trò “tiếp thị khan hiếm”, mà là do sản phẩm này thật sự quá tốn công do làm thủ công, tốc độ sản xuất không theo kịp sức mua của khách hàng,” ông Liêu Phi chia sẻ. Theo ông, lý do khiến mẫu nam châm vương miện phượng hoàng trở nên “gây sốt” không chỉ vì nó tái hiện vẻ đẹp tinh xảo của cổ vật, mà còn vì sản phẩm “đánh trúng” tâm lý của người tiêu dùng. Những hạt ngọc được xâu bằng tay thể hiện sự tỉ mỉ, tâm huyết của những người thợ thủ công. Mức giá từ vài chục đến hơn trăm tệ không quá cao, lại có thể dùng hàng ngày. Một món đồ nhỏ gắn lên tủ lạnh không chỉ là điểm nhấn trong không gian sống, mà còn lưu giữ kỷ niệm đẹp trong hành trình tham quan, vừa có giá trị sử dụng, vừa mang yếu tố chia sẻ, kết nối xã hội.
“很多观众买完凤冠冰箱贴，再回到展厅欣赏文物‘真容’，了解历史。这是我们最希望实现的效果——从产品回归文化。”廖飞介绍，自从凤冠冰箱贴火了，到国博排队看九龙九凤冠的人更多了。即便淡季，凤冠冰箱贴也需要排队观看。
“Nhiều khách sau khi mua nam châm vương miện phượng hoàng đã quay lại phòng trưng bày để ngắm kỹ cổ vật thật, tìm hiểu thêm về lịch sử. Đó chính là hiệu ứng mà chúng tôi mong muốn – từ sản phẩm quay về với văn hóa,” ông cho biết thêm. Từ sau khi sản phẩm “gây bão”, số người xếp hàng xem vương miện cửu long cửu phượng tại Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc tăng lên rõ rệt. Thậm chí vào mùa thấp điểm, du khách vẫn phải xếp hàng mới đến lượt chiêm ngưỡng nam châm vương miện phượng hoàng được trưng bày.
国博文创团队“乘胜追击”，迅速启动凤冠IP衍生品的矩阵式开发。目前已开发设计出笔记本、毛绒玩具、马面裙、雪糕、音乐盒等20余款相关产品。
Đội ngũ phát triển sản phẩm văn hóa của Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc đã nhanh chóng mở rộng hệ sinh thái sản phẩm phái sinh xoay quanh hình tượng vương miện phượng hoàng. Hiện họ đã thiết kế và cho ra mắt hơn 20 sản phẩm liên quan như sổ tay, thú nhồi bông, váy mã diện truyền thống, kem que, hộp nhạc... tạo thành một chuỗi sản phẩm đa dạng xoay quanh chủ đề vương miện phượng hoàng.
数据显示，2024年国博文创产品销售收入比2023年增长106%。凤冠冰箱贴的“破圈”不仅带动了设计、生产、营销等上下游产业协同发展，形成可覆盖多环节的完整文创产业链，而且创造了超千人的就业机会，实现了社会效益和经济效益双丰收。
Số liệu thống kê cho thấy, trong năm 2024, doanh thu từ các sản phẩm văn hóa sáng tạo của Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc tăng 106% so với năm 2023. Sự “bứt phá” của nam châm vương miện phượng hoàng không chỉ thúc đẩy sự phát triển đồng bộ của chuỗi ngành thiết kế – sản xuất – tiếp thị, hình thành một hệ sinh thái văn hóa sáng tạo có khả năng bao phủ nhiều mắt xích trong chuỗi giá trị, mà còn tạo ra hơn 1000 việc làm, mang lại hiệu quả kép về mặt kinh tế và xã hội.
