Cảm nhận Văn hóa Việt Nam qua Xiếc tre 看竹马戏，品越南文化

艺术是民族灵魂的镜子，而很少有哪种艺术形式能像越南竹马戏那样，如此精致而引人入胜地 呈现这种美。竹马戏超越了单纯的表演范畴，已成为一种文化现象，一位默默的使者，将越南的灵魂带给国际友人。在全世界17个国家的知名剧院进行了500多场演出，竹马戏不仅是越南的骄傲，更是当代越南文化强大生命力的生动证明。

Nghệ thuật là tấm gương phản chiếu tâm hồn dân tộc, và hiếm có loại hình nào lại gói trọn vẻ đẹp ấy một cách tinh tế và cuốn hút như xiếc tre Việt Nam. Vượt ra ngoài khuôn khổ của một buổi biểu diễn đơn thuần, xiếc tre đã trở thành một hiện tượng văn hóa, một đại sứ thầm lặng mang hồn Việt đến với bạn bè quốc tế. Với hơn 500 suất diễn tại những nhà hát danh tiếngở 17 quốc gia thế giới, xiếc tre không chỉ là niềm tự hào mà còn là minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt đương đại.

 传统文化在当代艺术中绽放异彩

Văn hoá truyền thống thăng hoa trong nghệ thuật đương đại

竹马戏在21世纪初崭露头角。随着2012年胡志明市著名艺术团体Lune Production的成立，这门艺术迎来真正爆发。此后，《我的村庄》《A O Show》《晨雾》《Teh Dar》等作品在越南国内和国外获得热烈反响。每场演出座无虚席，掌声经久不息，充分展示了越南杂技的蓬勃生命力和华丽蜕变，它正逐步成长为具世界水准的文化艺术瑰宝。

Xiếc tre bắt đầu vươn mình mạnh mẽ từ những năm 2000, và thực sự bùng nổ từ năm 2012 với sự ra đời của Lune Production – một đơn vị nghệ thuật nổi tiếng đặt trụ sở tại TP. Hồ Chí Minh. Từ đó, những cái tên như Làng Tôi, À Ố Show, Sương Sớm, Teh Dar… đã giành được sự hưởng ứng nhiệt liệt khán giả trong và ngoài nước. Mỗi suất diễn luôn chật kín khán giả, những tràng vỗ tay không ngớt vang lên, minh chứng cho sức sống bền bỉ và sự chuyển mình ngoạn mục của xiếc Việt, vươn tầm trở thành một sản phẩm văn hóa, nghệ thuật mang đẳng cấp quốc tế.

竹马戏的独特魅力何在？其魅力在于传统杂技艺术与越南民间元素的完美融合，以越南文化象征——“竹”为核心载体，在舞台上幻化出无限可能。舞台大师们以精湛的技艺和丰富的想象力使竹竿早已超越道具范畴，成为演出的灵魂所在。它时而化作静谧的乡间小河、巍峨的山峰，时而变为摆渡的扁舟与温暖的屋檐。通过这种富有诗意的艺术表达，越南村落宁静祥和的生活图景在舞台上生动重现，引领观众走进一个充满怀旧情怀的艺术空间。

Điều gì làm nên sự độc đáo của xiếc tre? Đó chính là sự hòa quyện tuyệt vời giữa nghệ thuật xiếc truyền thống và chất liệu dân gian Việt Nam, nơi cây tre – biểu tượng linh thiêng của văn hóa Việt – sắm vai trò chủ đạo và biến hóa không ngừng. Dưới bàn tay tài tình và trí tưởng tượng phong phú của các bậc thầy sân khấu, cây tre không chỉ là đạo cụ mà còn là linh hồn của vở diễn. Khi thì hóa thành con sông quê êm đềm, ngọn núi hùng vĩ, lúc lại biến thành con đò đưa khách sang sông, hay vách tường nhà che chở con người. Cây tre tái hiện một cách đầy chất thơ cuộc sống yên ả, thanh bình của làng quê Việt Nam, đưa khán giả lạc vào một không gian nghệ thuật đầy hoài niệm.

竹马戏不仅展现了自然景观，更通过不同剧目带领观众领略越南各地独特的文化。越南南部月光下的牧鸭图景，西原地区祈求丰收的祭祀仪式，或是北部乡村青年男女月夜相会的浪漫场景，这些都是现代生活中日渐稀薄的传统剪影。

Không chỉ dừng lại ở cảnh quan, xiếc tre còn đưa khán giả khám phá những nét văn hóa đặc trưng của từng vùng miền Việt Nam trong mỗi vở diễn khác nhau. Đó là hình ảnh người chăn vịt dưới ánh trăng ở Nam Bộ, nghi lễ cầu thần linh phù hộ mùa màng của cộng đồng các dân tộc tại Tây Nguyên, hay những đêm hẹn hò tình tứ của trai gái làng quê Bắc Bộ – những khoảnh khắc ngày càng hiếm hoi trong nhịp sống hiện đại.

竹马戏的感染力来自多种元素的有机融合：演员们精湛的肢体表达、巧妙的光影运用、动人的音乐旋律与逼真的环境音效。演出以质朴而真挚的方式再现了饱含越南文化底蕴的故事和片段，直抵观众内心。根据不同剧目主题，竹马戏还巧妙融入了西原锣钲、南部才子弹唱、北部歌筹等由联合国教科文组织认证的人类非物质文化遗产元素，共同谱写出绚丽多彩的越南文化交响乐。

Sức lay động của xiếc tre còn đến từ sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa ngôn ngữ hình thể điêu luyện của diễn viên, ánh sáng huyền ảo, âm nhạc du dương và tiếng động chân thực. Những câu chuyện, những mảnh ghép giàu hình tượng về văn hóa Việt Nam được tái hiện một cách sống động, giản dị mà thấm sâu vào lòng người. Tùy theo chủ đề của từng vở diễn, xiếc tre còn khéo léo lồng ghép những loại hình âm nhạc truyền thống được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại như cồng chiêng Tây Nguyên, Đờn ca tài tử hay ca trù Bắc Bộ, tạo nên một bản giao hưởng đa sắc màu của văn hóa Việt.

竹马戏是一门充满现代气息的表演艺术，它以极具创意的剧情征服了所有观众。每个剧目都是一场充满实验性的艺术表演，能轻松与国际流行文化产生共鸣。观赏竹马戏时，观众既能领略到造型艺术、平衡技巧和翻滚攀爬等高难度动作带来的视觉震撼，又能感受到民间舞蹈的柔美韵律。

Xiếc tre là một loại hình nghệ thuật mang hơi thở hiện đại, chinh phục mọi khán giả bằng cốt truyện đầy sáng tạo. Mỗi kịch bản là một phần trình diễn giàu tính thể nghiệm, dễ dàng đồng điệu với văn hóa đại chúng quốc tế. Khi xem xiếc tre, người xem sẽ được mãn nhãn với nghệ thuật hình thể đỉnh cao qua những màn tạo hình, thăng bằng, nhào lộn, leo trèo điêu luyện, đồng thời cảm nhận sự uyển chuyển, mềm mại của múa dân gian.

来自澳大利亚的观众Anne B Forrester感叹道：“我从未想过观看杂技表演竟会如此令人心潮澎湃。原来通过人体语言、动作韵律、光影节奏和音乐声响等，杂技竟能以如此质朴而深刻的方式，道尽文学、绘画、音乐乃至电影艺术的精髓。”

Bà Anne B Forrester, một khán giả đến từ Australia, đã chia sẻ: "Tôi chưa bao giờ đi xem xiếc mà lại thấy cảm động, lòng trào dâng một cảm giác xao xuyến. Thì ra với ngôn ngữ của cơ thể con người, của chuyển động, của tiết tấu, của ánh sáng, của âm nhạc, tiếng động… xiếc có thể nói lên một cách dung dị mà sâu sắc rất nhiều điều vốn dĩ là sở trường của văn học, của hội họa, âm nhạc và cả điện ảnh nữa”.

 每场演出，都是越南文化的独白

Mỗi vở diễn, một lời tự sự về văn hóa Việt

竹马戏自诞生之初就选择了一条充满挑战的道路，它成为传递越南人生哲学的综合艺术形式。每场演出不仅是技艺的串联，更是一个用肢体、声音与光影娓娓道来的故事。

Xiếc tre đã chọn cho mình một con đường đầy thử thách ngay từ những ngày đầu, đó là trở thành một hình thức nghệ thuật tổng hợp truyền tải triết lý nhân sinh của người Việt. Mỗi vở diễn không chỉ là một chuỗi các màn biểu diễn mà là một câu chuyện được kể bằng ngôn ngữ của hình thể, âm thanh và ánh sáng.

最具代表性的当属首部在欧洲巡演的竹马戏《我的村庄》（My Village）。这是一个关于越南北部乡村生活的故事，质朴深邃，展现竹与人生死相依的赤诚。演出精妙融合了多重艺术对比：竹的刚劲与人体在竹竿上柔美动作形成反差，北部乡村的静谧与杂技的动态相互映衬，最终交织成一幅生机盎然的艺术画卷。

Điển hình là vở diễn xiếc tre đầu tiên lưu diễn khắp châu Âu – Làng Tôi (My Village). Sự giản dị mà sâu sắc về cuộc sống thôn dã ở làng quê Bắc Bộ, nơi đây cây tre và con người gắn bó mật thiết, sống chết có nhau, thủy chung son sắt. Vở diễn là sự kết hợp hài hòa và điêu luyện của những tương phản: cái rắn rỏi của tre đối lập với cái mềm mại của chuyển động con người trên nền tre trúc; cái tĩnh lặng của bối cảnh làng quê Bắc Bộ đối lập với cái động của xiếc, tạo nên một bức tranh nghệ thuật đầy sức sống.

另一典型作品是《Teh Dar》，其展现了越南西原文化。“Teh Dar”在格贺语中的意思是“绕圈”，这正是西原民族祭祀仪式中的标志性动作。而“Teh Dar”更深层的含义是：只要人类继续前行，足迹不断延续，生命与传统就将永续传承。《Teh Dar》采用“以戏叙事”的形式，通过祭祀神灵、祈愿丰收、新米节等独具特色的社群活动，生动展现西原文化内核。在艺术家的精心编排与演员的精湛演绎下，这些民俗活动被赋予了前所未有的诗意美感、艺术感和完整性。

Một ví dụ khác là Teh Dar, vở xiếc tre độc đáo kể về văn hóa Tây Nguyên Việt Nam. Theo tiếng K’ho, “Teh Dar” có nghĩa là “đi theo vòng tròn” – một hoạt động đặc trưng của đồng bào Tây Nguyên trong các lễ hội cúng tế. Nhưng sâu xa hơn, “Teh Dar” còn mang hàm ý rằng chừng nào con người còn bước đi, các dấu chân còn tiếp nối thì sự sống và giá trị truyền thống sẽ vẫn tồn tại. Với hình thức “xiếc kể chuyện”, Teh Dar mang đến thông điệp mạnh mẽ về văn hóa Tây Nguyên qua những sinh hoạt cộng đồng đặc sắc, từ cúng tế thần linh, cầu mùa màng đến cúng mừng lúa mới…Những hoạt động văn hóa dân gian này, qua bàn tay biên đạo của các nghệ sĩ và màn biểu diễn tài năng của diễn viên, đã trở nên thi vị, nghệ thuật và trọn vẹn hơn bao giờ hết.

不得不提到的还有《A O Show》，这部竹马戏作品自2013年首演以来，已在越南本土吸引了来自147个国家和地区的逾50万观众观赏。2015年起，《A O Show》开启全球巡演，通过200场演出将越南文化带给横跨四大洲、13个国家、50余座城市的20万观众。特别值得一提的是，2019年6月，这部匠心之作首次登上澳大利亚悉尼歌剧院的舞台，不仅将越南艺术推向新高度，更在全球艺术版图上确立了竹马戏的独特地位。

Không thể không nhắc đến À Ố Show, một vở diễn xiếc tre đã thu hút hơn nửa triệu khán giả và du khách đến từ 147 quốc gia và vùng lãnh thổ tại Việt Nam kể từ khi ra mắt vào năm 2013. Từ năm 2015, À Ố Show đã lưu diễn vòng quanh thế giới với 200 suất diễn, mang văn hóa Việt đến với 200 nghìn khán giả tại hơn 50 thành phố thuộc 13 quốc gia trên 4 châu lục. Đặc biệt, tháng 6/2019, vở diễn đặc sắc này lần đầu tiên được trình diễn tại nhà hát Sydney Opera House (Australia), đưa nghệ thuật Việt lên một tầm cao mới, khẳng định vị thế của xiếc tre trên bản đồ nghệ thuật thế giới.

每场竹马戏演出都是一次深入探索越南文化的旅程。在这个旅程中，文化联结的渴望被点燃，让民族特色融入了全球文化浪潮。

Mỗi vở diễn xiếc tre là một hành trình khám phá sâu sắc về văn hóa Việt, nơi khát vọng kết nối được thắp lên, đưa bản sắc dân tộc hòa mình vào dòng chảy văn hóa toàn cầu.