Cửu Tiêu Hoàn Bội: Huyền thoại và sức hấp dẫn của cổ cầm ngàn năm 九霄环佩：千年古琴的传奇与魅力

千年前的古琴，听起来是什么声音？日前，中国古琴演奏家李蓬蓬以一曲《流水》，奏响了千年古韵。而她演奏时用的古琴，名叫“九霄环佩”，制作于唐代，已有1267岁的“高龄”。
Âm thanh của cổ cầm (cây đàn cổ) có từ hàng ngàn năm trước nghe như thế nào? Mới đây, nghệ sỹ cổ cầm Trung Quốc Lý Bồng Bồng đã trình diễn “Lưu Thuỷ”, khúc nhạc cổ có lịch sử cả ngàn năm. Cây cổ cầm mà Lý Bồng Bồng dùng để diễn tấu có tên là “Cửu Tiêu Hoàn Bội” được chế tác từ thời Đường, đến nay cây đàn đã 1267 tuổi.

古琴音乐是中国文化的精髓之一，它的音色清丽，韵味深远，深受文人墨客的喜爱。而“九霄环佩”更是古琴中的精品，被无数人视为心目中的珍宝。据传，“九霄环佩”为唐朝四川斫琴世家雷氏的作品。唐朝是中国古琴发展史上的重要阶段，在经过上千年漫长的岁月洗礼后，现在存世的唐代古琴不足20张，其中名叫“九霄环佩”的仅有四张。其中三张分别收藏在北京故宫博物院、中国国家博物馆、辽宁省博物馆，已经成为博物馆的珍藏品，作为文物被妥善保管，最后一张由收藏家何作如珍藏，李蓬蓬使用的就是这张。
Nhạc cổ cầm là một trong những tinh hoa của văn hóa Trung Quốc, âm sắc trong trẻo, đẹp đẽ, đầy sức lôi cuốn nên được giới văn nhân vô cùng yêu thích. "Cửu Tiêu Hoàn Bội" là một kiệt tác của cổ cầm và được nhiều người coi như là một báu vật. Người ta cho rằng, "Cửu Tiêu Hoàn Bội" là tác phẩm của Lôi Thị, một gia tộc nổi tiếng về chế tác cổ cầm ở Tứ Xuyên vào thời nhà Đường. Đường triều là một giai đoạn quan trọng trong lịch sử phát triển cổ cầm của Trung Quốc. Trải qua hơn một nghìn năm vật đổi sao dời, hiện nay chỉ còn chưa đến hơn 20 cây cổ cầm thời Đường. Trong đó, chỉ có 4 cây được đặt tên là "Cửu Tiêu Hoàn Bội". Ba trong số này hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Cố cung Bắc Kinh, Bảo tàng Quốc gia Trung Quốc và Bảo tàng tỉnh Liêu Ninh, trở thành báu vật được các bảo tàng bảo quản và lưu giữ như những hiện vật văn hoá. Cây đàn cuối cùng được nhà sưu tập Hà Tác Như lưu giữ như báu vật. Đây cũng chính là cây đàn mà Lý Bồng Bồng sử dụng.

《琴史》中讲“古之良琴，其必存铭。” “九霄环佩”自然也不例外，琴背阴刻“九霄环佩”四字。根据中华民族传统，“九”为极数，常作为最高境界的象征，如“九鼎”“九重山”“九霄”等。环佩则指的是古人佩在腰带上的玉贝装饰。古琴制作者对这张琴寄予厚望，希望它发出的声音，像天上经过的仙人，其腰间玉佩碰撞所发出的声音那样动听，因此称它为“九霄环佩”。除了刻有“九霄环佩”四字之外，演奏所用古琴的琴背另有“东坡苏轼珍赏”等印章，也就是说，这张琴曾是苏轼等人的藏品。
“Cầm Sử”(Lịch sử đàn cổ) ghi rằng “đã là đàn cổ tốt, chắc chắn phải có tên”. Đương nhiên "Cửu Tiêu Hoàn Bội" cũng không phải ngoại lệ, bốn chữ "Cửu Tiêu Hoàn Bội" được khắc chìm ở lưng đàn. Theo truyền thống dân tộc Trung Hoa, cửu là số dương lớn nhất, thường dùng để tượng trưng cho cảnh giới cao nhất, ví dụ như “cửu đỉnh”, “cửu trùng sơn”, “cửu tiêu”… “Hoàn Bội” chỉ món trang sức bằng ngọc bội mà người xưa thường đeo ở thắt lưng. Người chế tác cổ cầm đặt rất nhiều kỳ vọng vào cây đàn này, hi vọng tiếng đàn mà nó tạo ra sẽ êm ái như âm thanh do sự va chạm của những chiếc ngọc bội ở thắt lưng của những vị thần tiên bay qua trên trời. Vì vậy mà nó được gọi là “Cửu Tiêu Hoàn Bội”. Ngoài việc khắc bốn chữ “Cửu Tiêu Hoàn Bội”, mặt sau của cây đàn dùng để biểu diễn còn in con dấu của học giả nổi tiếng Tô Đông Pha, nói cách khác, cây cổ cầm này đã từng thuộc sở hữu của nhà văn, nhà thơ nổi tiếng Tô Đông Pha. 

作为一张典型的唐琴，“九霄环佩”具备了唐代古琴的共同特征：琴形端正、线条流畅、雕刻精致、漆色深沉、音色浑厚。“九霄环佩”以梧桐作面，杉木为底，材质精良，工艺极为考究。琴形为伏羲式，琴首微圆，上阔下窄，与琴首一体，琴腰内收为弧形，浑厚大气。
Là một cây đàn thời Đường điển hình, “Cửu Tiêu Hoàn Bội” mang những đặc trưng của cổ cầm thời Đường như dáng đàn cân đối, đường nét mượt mà, chạm khắc tinh xảo, màu sơn đậm nét, âm sắc trầm mạnh tràn đầy sức sống. Mặt đàn “Cửu Tiêu Hoàn Bội” được làm từ gỗ cây ngô đồng, đáy đàn làm bằng gỗ sam, chất liệu tuyệt vời và tay nghề thủ công cực kỳ tỉ mẩn. Hình dạng của đàn theo kiểu Phục Hy, đầu đàn hơi tròn, thân đàn trên rộng dưới hẹp dần, gắn liền một khối với đầu đàn, eo đàn thắt lại thành hình cung, dày dặn chắc chắn. 

“九霄环佩”音色别具一格，它的音质苍古，音色厚重洪亮，更重要的是它的音色的持续性好，哪怕在绵长的琴音中，音色依旧稳定，不会因为时间的推移而明显减弱。这一特点意味着“九霄环佩”在演奏时，能够将丰富的层次感和动态变化注入琴音之中，为古琴演奏者搭建了极具挑战的艺术表现空间。据悉，何作如得到“九霄环佩”后，曾找了许多名家弹奏，但都不如意。这张珍贵的千年古琴一度被认为不适合弹奏，只能作为文物，直到遇见了李蓬蓬的父亲——古琴大师李祥霆，经他弹奏，这张千年古琴才重现了天籁之音。
 “Cửu Tiêu Hoàn Bội” có âm sắc độc đáo, cổ xưa, tiếng đàn trầm dày vang vọng. Quan trọng hơn, âm sắc của nó luôn ổn định, kể cả khi tiếng đàn kéo dài thì âm sắc vẫn ổn định mà không bị đuối dần về sau. Đặc điểm này có nghĩa là khi đánh đàn “Cửu Tiêu Hoàn Bội” có thể đưa vào tiếng đàn nhiều tầng cảm xúc hoặc biến đổi âm lượng, tạo ra không gian trình diễn nghệ thuật đầy thử thách đối với người biểu diễn cổ cầm. Nghe nói, sau khi  nhà sưu tập Hà Tác Như có được “Cửu Tiêu Hoàn Bội”, ông đã mời rất nhiều nghệ sỹ nổi tiếng chơi đàn nhưng đều không vừa ý. Có dạo cây cổ cầm hơn nghìn năm tuổi quý giá này được coi là không thích hợp để biểu diễn mà chỉ có thể coi là một hiện vật văn hoá. Mãi cho đến khi gặp được bậc thầy cổ cầm Lý Tường Đình, cha của Lý Bồng Bồng, thì cây đàn cổ nghìn năm tuổi mới lại được ngân lên những âm thanh tự nhiên của nó. 

一直以来，“九霄环佩”被视为古琴文化中的瑰宝，不仅仅是因为它有着千年的历史，更是因为它代表着中国古代制琴工艺和文化鉴赏的典范，也传达出中国文化的深邃和优雅。
Lâu nay, “Cửu Tiêu Hoàn Bội” được coi là kho báu trong văn hoá cổ cầm, không chỉ bởi lịch sử cả ngàn năm của nó, mà hơn thế, nó là đại diện tiêu biểu cho kỹ thuật chế tác đàn cổ và sự am hiểu giá trị văn hoá Trung Quốc, cũng như thể hiện sự sâu sắc và tao nhã của văn hoá Trung Quốc.