“Tết rừng" giữa đại ngàn 越南少数民族的森林节

越南众多民族依赖森林为生，安沛省的泰族与赫蒙族、广宁省的山斋族，都有举办森林节的文化习俗，以此寄托当地人们对可持续发展价值观的信仰，彰显了尊重自然及人与自然和谐相处的理念。

Rừng là sinh kế chính của rất nhiều cộng đồng dân tộc của Việt Nam,  người Thái và người Mông ở Yên Bái, người Sán Chỉ ở Quảng Ninh cũng đều có những tập tục và lễ hội về rừng, qua đó gửi gắm niềm tin vào những giá trị bền vững, gắn kết cộng đồng và thái độ trân trọng thiên nhiên và quan niệm sống hòa hợp với thiên nhiên.

泰族申东节

Lễ “Xên Đông” của người Thái

Trong tiếng Thái "xên” có nghĩa là cúng, "đông” có nghĩa là rừng, ghép lại "xên đông” tức là cúng rừng. Lễ Xên Đông đã được cộng đồng người Thái thực hiện từ khi bắt đầu sinh sống tại khu vực Thị xã Nghĩa Lộ của tỉnh Yên Bái.

在泰族的语言中，“申”意为祭祀，“东”意为森林，合起来即为祭林。自泰族人聚居于安沛省义路市以来，他们便一直举行祭林节。

义路市的泰族人代代相传：“守护森林，让万代发展，让万泉涌流。”他们认为，只有记住这句话的人，才真正成人。

 Người Thái Nghĩa Lộ vẫn luôn nhắc nhau: "Giữ rừng cho muôn đời phát triển, để cho muôn mó nước tuôn trào," người Thái quan niệm ai nhớ được câu ấy thì mới thành người.

基于这一理念，每年正月十二，义路市的泰族人都会举行申东节来祭祀祖先，祈求神灵保佑村庄平安、富足与幸福。仪式从祭祀森林开始，通常在一棵百年古榕树下进行。村民们会将水牛宰杀，制作成三盘祭品供奉神灵。三位负责祭品的巫师会邀请村民代表喝一杯团结酒。仪式结束后便是庙会，包括各种民间艺术表演，如摆手舞、唱歌、竹竿舞、乐器演奏等，还有义路市孟罗地区泰族人的传统民间游戏。

Từ quan niệm đó, hàng năm cứ đến ngày 12 tháng Giêng âm lịch, người Thái tại Nghĩa Lộ lại tổ chức Lễ Xên đông để tưởng nhớ tiên tổ, đồng thời cầu mong các vị thần linh phù hộ cho bản làng bình an, ấm no, hạnh phúc. Lễ Xên đông được bắt đầu bằng nghi thức cúng rừng. Lễ cũng được tổ chức dưới gốc một cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Người dân thường mổ trâu làm ba mâm lễ cúng tế thần linh. Ba thầy mo phụ trách ba mâm cúng tế sẽ mời người đại diện cho nhân dân trong vùng uống chén rượu đoàn kết. Phần lễ kết thúc là đến phần hội với các hình thức nghệ thuật trình diễn dân gian như: múa xòe, hát khắp, nhảy sạp, biểu diễn nhạc cụ và các trò chơi dân gian truyền thống của cộng đồng người Thái vùng Mường Lò, thị xã Nghĩa Lộ.

赫蒙族森林节

“Tết rừng” của người Mông

安沛省文安县那好乡的赫蒙族每年都会在正月末和二月初一至初三举行森林节。这一传统节日以将祭品护送往禁林区为开端，仪式在森林入口处的古树下庄重进行。供奉森林神的祭品包括一只公鸡、一只母鸡、一头黑猪、酒和香等。吉时一到，村里的巫师便恭敬地焚香，朝四面八方敲击木鱼，祈求森林神享用祭品，同时恳请神灵的保佑，村民们能够获得森林的恩惠，祈愿风调雨顺、树木茂盛、庄稼丰收。

Cộng đồng người Mông ở xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái lại tổ chức “Tết rừng” vàodịp cuối tháng Giêng và 3 ngày đầu của tháng 2 âm lịch. “Tết rừng” của đồng bào dân tộc Mông Nà Hẩu được mở đầu bằng phần rước lễ vật lên khu rừng cấm. Nghi thức trang nghiêm của buổi lễ được diễn ra ở cửa rừng, dưới gốc cây cổ thụ. Lễ vật để dâng cúng Thần rừng gồm một cặp gà trống - mái, một con lợn đen, rượu, hương... Đến giờ lành, Thầy cúng của bản kính cẩn dâng hương, gõ mõ bốn phương, 8 hướng và khấn mời Thần rừng về hưởng lễ vật, phù hộ, che chở, ban lộc rừng cho người dân trong xã; cầu cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu…

森林节结束后，按照赫蒙族的习俗，那好乡各村庄会禁林三天，以感谢森林神。期间，村民们互相拜访，增进感情。

2024年，为了发扬森林节的独特价值，安沛省义路市的泰族申东节和安沛省文安县那好乡的赫蒙族森林节陆续被越南文化体育旅游部列入国家级非物质文化遗产名录，归于社会习俗和信仰类别。

Sau lễ Tết rừng, theo tập tục của người Mông, các thôn bản của xã Nà Hẩu đều cấm rừng 3 ngày để tạ ơn thần Rừng. Trong ba ngày này, mọi người đi chơi nhà thăm hỏi lẫn nhau, thắt chặt tình đoàn kết.

Ghi nhận những giá trị độc đáo của Tết rừng, năm 2024, Lễ Xên đông (cúng rừng) của người Thái ở TX Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái và Lễ cúng rừng của người Mông xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái lần lượt được Bộ Văn hóa, Thê Thao và Du lịch Việt Nam ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia ở loại hình tập quán xã hội và tính ngưỡng.

山斋族祈福仪式

Lễ cầu may của người Sán Chỉ

Người Sán Chỉ sinh sống tại xã Húc Động, huyện Bình Liêu, hàng năm cứ vào dịp Hội Soóng Cọ diễn ra vào tháng 3 âm lịch, người dân đều tổ chức Lễ Cầu May, với tâm nguyện các vị thần linh, các vị thần rừng sẽ phù hộ cho bản làng một năm mới may mắn, đủ đầy.

生活在广宁省平辽县旭峒乡的山斋族，每年农历三月举行松郭会期间，村民们都会举行祈福仪式，祈求神灵和森林神保佑村庄在新的一年里获得好运与富足。在选定黄道吉日后，山斋族人通常会在新年伊始进行祈福仪式。清晨，族人们聚集在村里的祭祀地点，通常是在榕树下。祭品没有严格规定，可以是肉、鱼、鸡、糯米饭、酒以及纸钱和香。巫师会进行祭祀仪式，包括向神灵和土地神祷告，祈求神灵保佑风调雨顺，同时为村庄和家庭祈求平安与好运。祭祀仪式结束后，村民们一起欢聚用餐，并组织各种娱乐活动，唱传统的松郭歌曲。

Nghi lễ cầu may của đồng bào Sán Chỉ thường được tổ chức vào dịp đầu xuân năm mới, sau khi chọn ngày lành, tháng tốt. Từ sáng sớm, đồng bào người Sán Chỉ ở trong thôn, bản có mặt ở địa điểm làm lễ thường là khu vực cây đa ở bản. Lễ vật không quy định cụ thể, có thể là miếng thịt, đĩa cá, con gà, xôi, rượu cùng với giấy vàng, hương. Thầy mo thực hiện các nghi thức cúng bao gồm: Báo cáo thần linh, thổ địa, cầu xin thần linh phù hộ cho mưa thuận gió hòa, đồng thời, cầu mong sự bình yên và may mắn cho bản làng, gia đình. Sau các nghi lễ cúng, bà con cùng nhau ăn uống vui vẻ, tổ chức các hoạt động vui chơi, hát những khúc hát Soóng cọ truyền thống.

从泰族的申东节到赫蒙族的森林节，再到山斋族的祈福仪式，由此可见，森林在越南人心目中占据着至关重要的位置。森林不仅是生存的根基，也是越南人世代珍视、呵护和传承的信仰和精神遗产。

Từ lễ “Xên Đông” của người Thái đến Tết rừng của người Mông, Lễ Cầu may của người Sán Chỉ có thể thấy rừng trong tâm thức của người Việt có một vị trí đặc biệt quan trọng, rừng là sinh kế, là tín ngưỡng, tâm linh là di sản mà đời nọ nối đời kia người Việt đều trân trọng, nâng niu và giữ gìn.

Biên tập: Đào Linh

编辑/陶灵