Điệu múa bát người Tày - nét tinh hoa văn hóa tỉnh Bắc Kạn, Việt Nam 岱依族碗舞——越南北𣴓省的文化瑰宝

碗舞源于越南北𣴓省的岱依族，是当地人民长期劳作中诞生的古老舞蹈。历经历史变迁，该舞蹈仍在岱依族的精神生活中得以传承与发展。

Múa bát được bắt nguồn từ người Tày ở tỉnh Bắc Kạn Việt Nam, là một điệu múa được hình thành trong quá trình lao động sản xuất từ lâu đời. Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, múa bát của người Tày Bắc Kạn vẫn tồn tại, được bảo tồn và phát triển trong đời sống tinh thần của người Tày từ thế hệ này sang thế hệ khác.

 当地人认为，碗舞起源于模仿岱依族古代的缫丝织布活动。在该活动中，碗作缫丝压丝工具，筷子则用来搅拌碗中的蚕丝。妇女们反复搅拌，使丝线缠绕在筷子上，直至积足丝线以供纺织。

Nhiều người dân địa phương cho rằng, điệu múa bát được bắt nguồn từ việc mô phỏng hoạt động ươm tơ, dệt vải của cộng đồng người Tày từ xa xưa. Trong đó, chiếc bát dùng để ươm tơ, nén tơ tằm, còn đôi đũa thực chất để khuấy đều tơ tằm được nén trong bát. Các chị em phải đảo đều tay để cho những sợi tơ cuốn vào chiếc đũa. Động tác cứ như vậy lặp đi, lặp lại nhiều lần cho đến khi có đủ sợi tơ để dệt vải.

碗舞通常在欢快聚会中展现，热闹场合尤为引人注目。火堆旁、高脚屋内或或丰收节庆典上，舞者围圈跳碗舞。碗筷碰撞的悦耳声中，熟人与陌生人共舞，笑容传递，忘却烦恼，村寨的团结精神得以延续。

Múa bát thường được thực hiện trong các cuộc vui, nơi tập trung đông người. Không gian càng rộn rã, hân hoan, múa bát càng thu hút. Bên bếp lửa bập bùng; trong nhà sàn gỗ bóng, hay giữa đám hội cầu mùa múa bát nối ánh mắt long lanh thành vòng tròn lớn, nhịp nhàng và uyển chuyển. Điệu múa hòa nhịp theo thanh âm vui tai của đũa và bát chạm nhau, người quen, người lạ mời nhau đứng lên theo nhịp điệu. Nụ cười nối nụ cười, lòng người cũng quên đi phiền muộn, nối dài thêm tinh thần đoàn kết ở những bản làng. 

北𣴓省岱依族碗舞表演服装特色鲜明，含奥黛、短衫、裙（裤）、腰带及靛蓝棉方巾，配饰有项圈、手镯和系在腰带上的白银饰品。舞姿涵盖站立、蹲下、弯腰、前倾及后仰。

Múa bát của người Tày Bắc Kạn có những nét khá đặc sắc về trang phục biểu diễn gồm: Áo dài, áo ngắn, váy (hoặc quần), thắt lưng, khăn vuông quấn đầu được làm bằng vải dệt từ sợi bông, nhuộm màu chàm. Đi kèm là vòng đeo cổ, vòng đeo tay và bộ xà tích gắn trên thắt lưng được làm bằng bạc trắng. Tư thế của múa bát rất đa dạng, gồm đứng thẳng, ngồi xuống, uốn dẻo, cúi về phía trước và ngả về phía sau.

岱依族碗舞特色在于用碗筷互敲来进行表演。艺人持一对瓷碗和竹筷，在舞动和表演过程中敲击出节奏，动作灵活且需精确配合。碗舞多为6至12人的集体表演，声音时而低沉时而高亢，如同妇女诉说缫丝织布辛劳，亦表达了对富足生活的期盼。

Điểm đặc biệt trong điệu múa bát của người Tày chính là việc sử dụng bát, đũa gõ vào nhau tạo ra âm thanh để biểu diễn. Các nghệ nhân người Tày thường cầm trên tay đôi bát sứ, với đôi đũa tre để gõ nhịp trong khi di chuyển và biểu diễn các động tác múa. Những động tác múa bát của người Tày rất linh hoạt, đòi hỏi sự điều chỉnh chính xác và phối hợp đồng bộ giữa những người bạn diễn. Điệu múa bát sẽ diễn theo lối diễn tập thể, từ 6 đến 12 người. Tiếng gõ bát sẽ ngân nga lúc trầm, lúc bổng như lời tâm sự, sẻ chia của người phụ nữ về những nhọc nhằn trong việc ươm tơ, dệt vải, đồng thời thể hiện mong muốn, khát vọng của người dân về một cuộc sống ấm no, đủ đầy. 

如今，北𣴓省成立众多文艺团体与俱乐部，组织碗舞爱好者交流，服务于文化、政治、社会活动及集市、节日，同时为游客呈现精彩表演。

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, nhiều tổ nhóm, câu lạc bộ văn nghệ được thành lập đã liên kết, kết nối những người đam mê, yêu thích múa bát với nhau để tổ chức giao lưu, sinh hoạt phục vụ các sự kiện văn hóa, chính trị, xã hội ở cơ sở, các phiên chợ, lễ hội, phục vụ khách du lịch tại địa phương…

为适应表演艺术，碗舞动作日趋多样化。舞者用筷子和碗，模仿割稻、飞天、划船、转水车、磨玉米、舂米、打水等日常活动，舞姿轻盈，排列成锥形、圆形及字母阵型，创造独特视觉效果，吸引各年龄段观众。

Để phù hợp với nghệ thuật biểu diễn, các động tác múa bát đã được phát triển ngày càng đa dạng. Với đôi đũa và bát, người múa sẽ làm nhiều động tác mô phỏng những hoạt động quen thuộc trong đời sống sinh hoạt như: Cắt lúa, tiên bay, chèo thuyền, coọn nước xoay, xay ngô, giã gạo, khỏa nước… Người múa có thể nhẹ nhàng di chuyển, xếp thành hình chóp nhọn, vòng tròn và chữ cái. Từ đó tạo nên những đặc trưng riêng, thu hút người xem ở mọi lứa tuổi. 

碗舞生动展现岱依族生活场景，如上山耕作、涉水过溪、划独木舟等，通过柔和动作加深人们对劳动和家乡的热爱。村寨聚会时，碗舞助兴，促进团结友爱。

Điệu múa bát độc đáo đã khắc hoạ sinh động và đầy tính nghệ thuật về đời sống sinh hoạt của cộng đồng dân tộc Tày. Người dân lên nương rẫy, lội nước qua suối, chèo thuyền độc mộc... đều hiện lên thông qua những động tác mềm dẻo, cũng vì lẽ đó mà thêm tình yêu lao động, yêu quê hương, xứ sở. Mỗi khi thôn, bản có dịp gặp gỡ, quây quần bên nhau, múa bát góp phần nhân lên niềm vui trong lòng mỗi người, nối rộng thêm tinh thần đoàn kết, gắn bó. 

 正因这些特色，北𣴓省岱依族碗舞被越南文化体育与旅游部列为国家级非物质文化遗产。自2023年起，碗舞成为北𣴓省节庆重点表演项目，亦是迎接客人的舞蹈。无论民宿还是节庆，碗舞节奏如岱依族人民富足生活的欢乐音符。

Với những nét đặc sắc này, múa bát của người Tày Bắc Kạn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Từ năm 2023, múa bát đã trở thành hoạt động trình diễn trọng điểm trong các hoạt động lễ hội ở Bắc Kạn, trở thành điệu múa chào đón khách phương xa mỗi khi đến với Bắc Kạn. Trên những homestay nhà sàn hay trong những lễ hội xuân, những tiếng gõ nhịp nhàng của điệu múa bát như thanh âm vui nhộn của cuộc sống ấm no, đủ đầy của cộng đồng người Tày. 

编辑：秋姮   图：吴德密

Biên tập: Thu Hằng Ảnh: Ngô Đức Mích