Gìn giữ điệu Then của dân tộc Tày, Nùng, Thái 保护岱依族、侬族和傣族的天曲

唱天曲不仅是岱依族、侬族和傣族人民精神生活中的一个重要仪式，现在更是成为了人类非物质遗产。那萦绕于心、质朴而形象的歌声和天琴音已经传遍了越南，响彻世界......
Không chỉ là một nghi lễ quan trọng trong đời sống tâm linh của người Tày, Nùng, Thái, điệu hát Then giờ đây đã trở thành Di sản phi vật thể của nhân loại. Điệu hát ngân nga, mộc mạc nhưng giàu hình ảnh đó cùng tiếng đàn Tính đã lan toả đến mọi miền đất nước, vang ra thế giới... 
天籁之音
Điệu hát từ Trời
2019年12月12日，联合国教科文组织将“越南岱依族、侬族和傣族天曲”列入人类非物质文化遗产代表作名录。今年9月3日，宣光省举行了人类非物质文化遗产代表作名录证书颁证仪式。现在，天曲不再只是越南北部山区的一个民族仪式，而是被世界公认的国家品牌。
Ngày 3/9 vừa qua, tỉnh Tuyên Quang tổ chức lễ đón nhận Bằng ghi danh “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, theo quyết định của UNESCO vào ngày 12/12/2019. Giờ đây, Then đã vượt khuôn khổ một nghi lễ của các dân tộc miền núi phía Bắc, trở thành thương hiệu quốc gia được thế giới công nhận.

天曲既是一种民间文化艺术形式，也是文化信仰的体现。在岱依族、侬族和傣族人的观念里，“天曲”的“天”，被认为是神仙传下来的歌声，因此，天曲表演是精神文化生活中不可或缺的仪式。唱天曲的省份都在越南北部山区，从宣光、北江、北𣴓、高平、河江、谅山、广宁、太原到老街、奠边、莱州等地。
Then vừa là một loại hình văn nghệ dân gian, vừa là một biểu hiện của tín ngưỡng văn hoá. Trong quan niệm của người Tày, Nùng, Thái, “Then” có nghĩa là “Thiên” (Trời) và được coi là điệu hát của thần tiên truyền lại, do đó thực hành Then là nghi lễ không thể thiếu trong đời sống văn hóa tâm linh. Các tỉnh có Then đều ở miền núi phía bắc Việt Nam, từ Tuyên Quang, Bắc Giang, Bắc Kạn, Cao Bằng, Hà Giang, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thái Nguyên tới Lào Cai, Điện Biên, Lai Châu.
天曲的特色在于其唱词与深沉传情又动人的旋律相结合，蕴含了深厚的文化内涵，不仅反映了岱依族、侬族和傣族人对大自然的认识，还架起了人们向宝龙（玉皇大帝）和众神表达请求和愿望的心灵桥梁。天琴是天曲的“灵魂”，由葫芦做成，有两根弦。琴身表面镶嵌着一层薄木，需要用木片弹奏。天琴抑扬顿挫、宛转悠扬、振奋人心的声音与质朴、形象、亲切的天曲相结合，成就了独具特色的民歌和民舞之魂。
Then đặc sắc ở ngôn ngữ diễn xướng ẩn chứa chiều sâu văn hóa, kết hợp với giai điệu sâu lắng, truyền cảm, lay động lòng người. Then không chỉ phản ánh các quan niệm của người Tày, Nùng, Thái về thế giới tự nhiên mà còn là cầu nối tâm linh mang lời thỉnh cầu, mong ước của con người tới Pựt Luông (Ngọc Hoàng) và các vị thần. Cây đàn Tính chính là “linh hồn” của Then, đàn được làm từ quả bầu, có hai dây, trên mặt đàn có dát một lớp gỗ mỏng, cần đàn bằng gỗ. Âm thanh trầm bổng, mượt mà, rạo rực của cây đàn Tính kết hợp với lời Then mộc mạc, giàu hình ảnh, gần gũi tạo nên hồn dân ca, dân vũ đặc sắc. 

哪里有岱依族、侬族和傣族人，哪里就有天曲和天曲仪式。天曲已经成为了他们人生中的一部分。每逢祈福、乔迁、祭祖、祝寿等一年中重要的日子，都少不了天曲。尤其是上天仪式，这是天曲家族中规模最大的仪式。人们在仪式上为家庭和全村祈福。乡亲们奔走相告，聚在一起听天曲，增进彼此的感情，用歌词表达对大自然、恋人和爱人的爱意，教导做人的道理，表达对村庄和家乡的赞美等。
Ở đâu có người Tày, Nùng, Thái là ở đó có Then, nghi lễ Then. Then đã trở thành một phần trong cuộc đời mỗi người. Vào mỗi dịp lễ lớn trong năm như cầu an, mừng nhà mới, cúng giỗ tổ tiên, mừng thọ ông bà, cha mẹ... đều không thể thiếu vắng Then. Đặc biệt, Lẩu Then là nghi lễ lớn nhất của nhà Then. Ở đó, họ cầu an, cầu phúc cho gia đình, làng xóm. Bà con gọi nhau đến để cùng nghe Then, gặp gỡ để thêm yêu quý nhau, dùng lời hát bày tỏ tình yêu thiên nhiên, tình yêu đôi lứa, nghĩa vợ chồng, răn dạy đạo lý làm người, ca ngợi làng bản, quê hương... 
让天曲长存
Để điệu Then còn mãi
如何才能在现代社会中传承天曲呢？如何唱天曲才能不失文化特色，同时又吸引年轻人呢？这是天曲爱好者和艺人们多年来一直在思考的问题。
Làm thế nào để kế thừa nghệ thuật hátThen trong xã hội hiện đại? Hát Then như thế nào để không mất đi bản sắc văn hóa mà vẫn tạo sức hấp dẫn với những người trẻ? Đây là điều những nghệ nhân, những người tâm huyết với Then đã trăn trở nhiều năm qua.
在广宁省平辽县，近60%的人口是岱依族，天曲的教学得到了创新，保存和弘扬传统文化特色的效率得到了提高。传媒和文化中心开设了天曲—天琴课程，由各位优秀的艺人担任教师，综合教授古曲和新曲（在古曲基础上填入新词的改编版文艺天曲）等多种类型的天曲，还会介绍和传授越北、高平、谅山等其他地区的天曲以及古曲表演中的基础舞蹈。
Tại huyện Bình Liêu (tỉnh Quảng Ninh), nơi có gần 60% dân số là người Tày, việc truyền dạy Then đã được đổi mới, nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống. Trung tâm Truyền thông và Văn hóa mở lớp dạy hát Then - đàn Tính do các Nghệ nhân Ưu tú đứng lớp, truyền dạy tổng hợp hài hoà nhiều thể loại như trích đoạn then cổ, then mới (then văn nghệ cải biên đặt lời mới dựa trên làn điệu then cổ). Then của các vùng miền khác như then Việt Bắc, Cao Bằng, Lạng Sơn, các điệu múa cơ bản trong diễn xướng then cổ cũng được giới thiệu, chỉ dạy. 

平辽将天曲引入社区，保留了6个乡级文艺俱乐部和7个村区级俱乐部。每个乡级俱乐部有20至30名成员，他们经常参加各项比赛和汇演，互相交流学习，共同为天曲创作新词，激发创造力，感受日益发展的文化魅力。天曲还被列为民族寄宿小学、初中和高中学生们的日常活动。每到课外活动时间，清脆的天曲歌声和天琴琴音在各班响起，希望年轻一代人也擅长天曲艺术，将天曲发扬光大。
Đưa Then vào cộng đồng, Bình Liêu duy trì 6 câu lạc bộ văn nghệ cấp xã và 7 câu lạc bộ cấp thôn, khu. Mỗi câu lạc bộ cấp xã có từ 20-30 hội viên, tham gia sinh hoạt và thường xuyên tổ chức giao lưu biểu diễn, tham gia các hội thi, hội diễn để trao đổi học tập lẫn nhau, cùng sáng tác đặt lời mới cho các làn điệu then, khơi gợi sự sáng tạo và hưởng thụ văn hoá ngày càng phát triển. Then cũng được đưa vào chương trình cụ thể dành cho học sinh ở các trường trung học cơ sở, tiểu học, phổ thông dân tộc nội trú. Mỗi giờ sinh hoạt ngoại khóa, tiếng hát Then – đàn Tính lại vang lên trong trẻo trong mỗi lớp học, hứa hẹn một thế hệ trẻ giỏi Then, mang Then đi xa hơn. 

天曲艺人们不仅在传承天曲的省市开展线下教学，还施行线上教学创新，将天曲的演唱和仪式发到Youtube和Facebook等社交媒体上。来自河江省的艺人阮春友说，他的线上课程有远在美国和德国的海外学生参与学习，有助于向国际友人传播越南文化。
Không chỉ dạy trực tiếp, tại khắp các tỉnh thành có Then, những nghệ nhân Then còn sáng tạo tổ chức các lớp học trực tuyến, đưa những điệu hát Then, nghi lễ Then lên mạng xã hội, youtube, facebook. Nghệ nhân Nguyễn Xuân Hữu (Hà Giang) cho biết, những bài giảng trực tuyến của anh có cả những học sinh ở nước ngoài, từ nước Mỹ, nước Đức xa xôi tìm đến học hát Then, đàn Tính, lan toả văn hoá của Việt Nam đến với bạn bè thế giới.

如今，天曲得到了年轻人的积极响应。在宣光，大约有70个天曲—天琴俱乐部。会唱天曲和能够进行天曲旋律演练的年轻人和学生已经超过2000人。游客可以到越南东北部的景点欣赏天曲舞蹈和歌唱表演，体验社区旅游的特色文化。许多地方还采取切实可行的措施，鼓励艺人招收年轻学生，向他们传授关于天曲的知识；研制岱依族特色天琴，为学习和表演服务。这些努力引领了新风尚，让天曲和天琴的旋律回荡在越北的山林间，同时也飞向远方，传到天琴和民族传统文化爱好者的耳朵里。
Then giờ đây được các bạn trẻ đón nhận tích cực. Tại Tuyên Quang có khoảng 70 câu lạc bộ hát Then - đàn Tính. Số lượng người trẻ tuổi, học sinh biết hát Then và thực hành các làn điệu hát Then đã tăng lên hơn 2.000 người. Đến với những điểm du lịch miền Đông Bắc, du khách có thể thưởng thức các tiết mục múa, hát Then, trải nghiệm văn hoá đặc sắc trong du lịch cộng đồng. Nhiều địa phương có các giải pháp thiết thực để khuyến khích các nghệ nhân sưu tầm, truyền dạy kiến thức về Then cho thế hệ trẻ; nghiên cứu, chế tác những cây đàn Tính đặc trưng của dân tộc Tày để phục vụ cho việc học, biểu diễn. Những nỗ lực đó đã và đang mang lại những làn gió mới, giúp những làn điệu Then, tiếng đàn Tính ngân vang giữa núi rừng Việt Bắc, bay xa hơn đến với những người yêu Then, tâm huyết với truyền thống của dân tộc./.