Tục thả sáo diều độc đáo nhất Việt Nam 越南最具特色的放竹哨风筝习俗

在太平省乡下，有一门传承了上百年但仍然保留其文化特色的游戏活动，那就是近日被越南文化体育旅游部列为国家非物质文化遗产的放竹哨风筝习俗。

Tại mảnh đất thuần nông Thái Bình, có một thú chơi hàng trăm năm nay vẫn giữ được bản sắc văn hóa đặc thù, vừa được bộ VHTT&DL Việt Nam công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.Đó là tục chơi sáo diều.

一门颇具匠心的游戏

Thú chơi cũng lắm công phu

一提到双安，风筝谜们无人不知，无人不晓。依照传统，为了制作在节日中放的风筝，双安人提前一年就开始精心准备。竹哨风筝大体上分为风筝和竹哨两个部分。

双安的传统风筝种类丰富，主要分为三类：鞭形风筝（外形苗条，像船一样两边匀称，飞在空中弯曲起来像一轮新月）、栓皮风筝（造型丰满，身躯宽大，形如菱角）、骨翼风筝（亦称为称仙翼风筝，造型精美）。

Nhắc đến Song An, những người đam mê thả diều không ai lại không biết đến. Theo cổ lệ, để có được cánh diều tham gia trong lễ hội, người dân Song An phải chuẩn bị rất công phu từ trước đó cả năm. Về cơ bản, diều sáo gồm 2 phần chính là diều và sáo.

Diều truyền thống ở Song An rất đa dạng, song chủ yếu tập trung ở 3 loại: Diều cánh roi (dáng thon, mình hẹp, đều 2 bên như một chiếc thuyền, khi bay lên cao sẽ cong như hình trăng non); diều bần (dáng mập, mình rộng, như hình củ ấu); diều cánh cốc (hay diều cánh tiên, hình dạng cầu kỳ).

双安的风筝不只是造型独特，大小上也与众不同。从古至今，双安的风筝都以大且长而闻名。最小的风筝也在2.5米以上，大风筝的尺寸在10~12米之间。因为风筝大，所以才带得动重达十公斤的竹哨。笛祠庙会的笛声造就了这一当地独有的文化特色。

Điểm khác biệt giữa diều Song An với diều các nơi khác không chỉ về hình dáng diều mà cả về kích thước con diều. Từ xa xưa, diều ở Song An đã nổi tiếng về độ to, độ dài. Con diều nhỏ nhất cũng phải từ 2,5m trở lên, những con diều to lên tới 10 – 12m. Sở dĩ diều Song An phải to thì mới cõng được những bộ sáo nặng đến cả chục kg.Tiếng sáo trong hội Sáo đền đã tạo nên sắc thái văn hóa đặc trưng không nơi nào có được.

竹哨风筝手艺人丁明英先生是国公丁礼的后人，十岁就开始放风筝，他说：“制作古风筝并非易事，关键的步骤在于挑选竹子制作骨架。竹子必须是老竹子。将竹子取回家后，将其劈开，制成初步形状。接着在灶台上方的架子上放置几年，使竹片浸透烟气，黏在一起。待竹片达到要求之后，将其取下来开始削制骨架。骨架做好之后就开始裹风筝布。风筝布用草纸做成，这些纸上涂了锅灰、树脂，就算掉到湖里，也不会渗水。

Ông Đinh Minh Anh - nghệ nhân sáo diều, chơi diều từ khi 10 tuổi, đồng thời là dòng dõi hậu thế của Quốc công Đinh Lễ - chia sẻ: “Để làm được con diều dáng cổ không phải là việc đơn giản, quan trọng nhất là khâu chọn tre để làm khung diều. Tre phải là tre già . Sau khi lấy tre về thì tiến hành chẻ để có hình dáng thô.Tiếp đó, phải gác lên gác bếp hàng năm trời cho thanh tre quyện với bồ hóng đanh quánh lại.Khi thanh tre đã đạt yêu cầu thì lấy xuống và bắt đầu vót khung. Sau khi xong phần khung thì sẽ đến công đoạn bọc áo diều. Diều sẽ được bọc bằng giấy bản và quét bồ hóng, nhựa quả cậy để tạo vỏ bọc cho áo diều, cho dù con diều có rơi xuống ao hồ cũng không bị thấm nước.

哨管用竹筒制成，哨口则采用菠萝蜜木或黄心木制作，因为这两种木头容易加工且不会弯曲。接着是风筝线，以前没有伞绳、尼龙线，老人们经常把半老半嫩的竹子劈成细丝，经开水煮过之后再编织成线。”

Ống sáo được làm bằng ống tre nứa, miệng sáo được làm bằng gỗ mít, hoặc gỗ vàng tâm vì dễ chế tác và không bị cong vênh.Tiếp đến là phần dây thả diều, ngày xưa khi chưa có dây dù, dây nilon, các cụ thường dùng tre bánh tẻ, chẻ nhỏ rồi đem đi luộc bằng nước sôi sau đó bện lại thành dây”.

随着科技的发展，如今的风筝已经有了许多显著变化。以前的风筝骨架只能用竹子制作，现在有了玻璃纤维、石墨碳等多种新材料，风筝的骨架更轻盈、更结实。以前的风筝骨架是固定的，现在人们能够制作可拆叠的骨架，便于远行时携带，同时还能保持传统形状。此外，现在还可以用包装袋、布、尼龙作为风筝布。

Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, kỹ thuật làm diều ngày nay đã có nhiều sự thay đổi đáng kể. Trước đây khung diều chỉ làm bằng tre thì nay có nhiều loại vật liệu mới sợi thủy tinh hay graphite carbon để giúp khung diều nhẹ và mạnh mẽ hơn. Diều trước đây có bộ khung cố định thì nay người chơi chế tác những bộ khung có thể tháo, gấp để dễ di chuyển khi đi xa mà vẫn đảm bảo hình dạng truyền thống. Áo diều nay đã được bọc bằng bao bì, vải, nilon.

玩法的丰富和严苛造就竹哨风筝特色

Luật chơi sáo diều đa dạng, khắt khe tạo nên bản sắc

双安乡笛祠竹哨风筝俱乐部主任阮维东先生介绍说，竹哨风筝赛跟笛祠庙会有关，是为了纪念国公丁礼和皇太后吴氏玉瑶的丰功伟绩。竹哨风筝赛只在农历三月二十五举行纪念大典时举办，同时还会进行礼法严苛的神圣仪式。

Ông Nguyễn Duy Đông - Chủ nhiệm CLB diều sáo Sáo đền xã Song An cho biết, hội thi sáo diều gắn liền với lễ hội Sáo đền để tưởng nhớ công ơn của Quốc công Đinh Lễ và Hoàng Thái hậu Ngô Thị Ngọc Dao. Tục thi thả sáo diều chỉ có vào dịp đại lễ nhằm vào ngày 25/3 âm lịch, gắn liền với các nghi lễ thiêng liêng và có nhiều thể lệ khắt khe.

比赛内容十分丰富，如放巨型风筝，比谁的竹哨更漂亮、更好，最具特色的是放风筝过镰刀。竖起两根高四五米的竹竿，竹竿彼此间隔50厘米，竿头各系一把镰刀。如果风筝没碰到镰刀或者碰到了但风筝线没有断，则选手获胜。此外，一些造型古朴、运用传统材料的风筝，也比那些形状尺寸相同却用现代材料制作的风筝更容易拿高分。双安乡放风筝的习俗流传了近600年，具有深厚的历史价值。

Nội dung thi cũng rất phong phú như: Thả diều to, thi sáo đẹp, thi sáo hay và độc đáo nhất là thi thả diều sáo qua câu liêm. Hai cột tre có chiều cao 4 – 5m được dựng lên cách nhau khoảng 50cm, mỗi một đầu cột được gắn lưỡi hái.Nếu diều được thả không chạm câu liêm hoặc dây diều không bị đứt thì người chơi thắng cuộc. Ngoài ra những con diều dạng cổ, giữ được chất liệu nguyên bản như thời xa xưa cũng sẽ được chấm điểm cao hơn những con diều cùng hình dáng, kích thước nhưng làm bằng vật liệu hiện đại.Tục chơi sáo diều ở xã Song An đã trải qua gần 600 năm, có giá trị lịch sử sâu sắc .