Nghề làm đầu lân xứ Huế 越南顺化文化狮头制作技艺

每逢佳节，越南大街小巷都会回荡着锣鼓声，而舞狮表演更是成为市民和游客瞩目的焦点。这些威风凛凛的狮头，都是由顺化狮头工匠们倾心制作的。他们世代相传，守护着这项体现古都独特文化的传统技艺。

Cứ đến dịp Tết Trung Thu, từ các con ngõ nhỏ đến mỗi tuyến phố lớn trên khắp Việt Nam, đâu đâu cũng rộn ràng tiếng trống và biểu diễn múa lân cũng thu hút đông đảo du khách, người dân địa phương. Những chiếc đầu lân uy nghiêm, oai vũ giương cao dũng mãnh trong đêm vui Trung Thu đều là sản phẩm của các nghệ nhân làm đầu lân xứ Huế. Các nghệ nhân đã “giữ lửa” cho ngành nghề truyền thống đặc sắc, thấm đượm tâm hồn Cố Đô. 

顺化狮头制作技艺源远流长，许多顺化家庭数十年来通过“父传子承”方式代代相传这一传统技艺。技艺高超的工匠们深受宫廷文化熏陶，为狮头注入独特韵味。

Nghề làm đầu lân ở Huế đã có từ lâu đời. Đây là nghề “cha truyền con nối” và được nhiều gia đình ở Huế gìn giữ, duy trì hàng chục năm qua.Thợ làm lân xứ Huế tài hoa lại có sự ảnh hưởng từ văn hóa cung đình nên lân Huế cũng có cái thần riêng.

最初，传统的顺化狮头只有红色和黄色两种颜色，象征着皇室威严，也寓意着好运、财富和繁荣。然而，随着市场需求的日益多元化，顺化狮头也逐渐发生了变化。因此，如今的顺化狮头颜色多样，出现了绿色、蓝色、橙色、玫红色，甚至是黑色。

Ban đầu, lân Huế truyền thống chỉ có hai màu đỏ và vàng tượng trưng cho màu sắc của hoàng gia, và thể hiện cho may mắn, tài lộc, thịnh vượng. Tuy nhiên, do nhu cầu của thị hiếu ngày càng đa dạng nên lân Huế cũng có sự đổi thay để đáp ứng thị trường. Vì thế lân Huế ngày nay có rất nhiều màu sắc như xanh lá, xanh dương, cam, hồng cho đến tím, và thậm chí là cả màu đen.

顺化狮头的美不仅在于其颜色、花纹和装饰图案，还在于其眼睛、胡须和眉毛等细节。因此，顺化的工匠们极其注重狮头眼睛、胡须和眉毛的塑形和装饰。狮头的眼睛能灵活地眨动，生动地传达喜、怒、哀、乐，而胡须和眉毛则展现了狮头移动时的神韵和灵动。

Vẻ đẹp của lân Huế không chỉ ở màu sắc, hoa văn, họa tiết trang trí mà còn chính ở đôi mắt, bộ râu và hàng mi. Vì thế thợ Huế rất chăm chút trong việc tạo hình, trang điểm cho mắt, râu và mi của lân. Bởi mắt lân biết chớp, nháy biểu lộ rất sinh động những cảm xúc hỉ, nộ, ố, ái, còn râu và mi lại thể hiện cái thần thái, sự sinh động, uyển chuyển của lân khi chuyển động.

据老工匠们介绍，狮头的制作流程包括搭框架、铺布、粘纸、上色、绘画装饰、安装胡须、眉毛、挂铃铛等多个工序，而这些全都是手工完成的。尤其是绘画装饰部分，更是充分展现了工匠们的个性和技艺。根据工匠的技艺水平和创作灵感，他们赋予每个狮头独特的设计。狮头看似相似，但仔细观察，便能发现每个狮头的线条、花纹、图案和颜色装饰各具特色。因此，可以说每个狮头都是一件独一无二的艺术品。

Theo các nghệ nhân lâu năm, toàn bộ quy trình làm đầu lân từ dựng khuôn, lợp vải, dán giấy, sơn, vẽ trang trí, gắn râu, mi, treo lục lạc… tất cả đều được làm hoàn toàn bằng phương pháp thủ công. Đặc biệt, công đoạn vẽ trang trí thể hiện rất rõ cá tính và trình độ của người nghệ nhân. Tùy vào tay nghề và cảm xúc mà người nghệ nhân có thể có những sự sáng tạo riêng. Vì thế mỗi sản phẩm đầu lân làm ra thoạt nhìn thì có vẻ giống nhau nhưng xem kĩ thì không cái nào giống cái nào bởi đường nét, hoa văn, họa tiết, màu sắc trang trí luôn khác. Do đó có thể nói đầu lân chính là những sản phẩm độc bản.

一套完整的狮头除了有被视为核心和灵魂的狮头外，还有许多配件，如狮尾、表演者的服装、土地公面具、鼓、锣、钲、钹、旗帜、扇子等。

由于是手工制作，完成一个大型狮头需要投入大量的时间和精力。简单的狮头大约一周可以完成，而复杂的狮头可能需要一个月。如今，为了提高生产效率并满足大批量生产的需求，顺化的工匠们采用了分工合作的方式。有人负责搭框架，有人负责铺布、粘纸，技艺高超的工匠则负责绘画装饰。每个人的工作犹如流水线一般有序推进。

Một bộ đầu lân hoàn chỉnh ngoài chiếc đầu lân được xem là chính, là linh hồn còn có nhiều phụ kiện đi kèm như đuôi lân, trang phục của người biểu diễn, mặt nạ ông địa, trống, chiêng, thanh la, não bạt, cờ, quạt…

 Do làm thủ công nên thời gian hoàn thiện một chiếc đầu lân loại lớn cũng tốn khá nhiều công sức và thời gian. Nếu đơn giản thì khoảng một tuần thì xong, còn phức tạp có khi cả tháng mới hoàn thành được một chiếc. Ngày nay, để có thể làm được số lượng lớn và nhanh, các thợ lân Huế cũng phân chia nhau làm mỗi người một công đoạn, người dựng khung, người lợp vải, dán giấy, ai có tay nghề giỏi thì đảm nhận phần vẽ trang trí. Người nào việc nấy tuần tự như một dây chuyền sản xuất khép kín.

除了中大型狮头外，还有小如橙子的纪念品狮头，方便游客携带。根据尺寸和制作的精细程度不同，狮头的价格从几十万到几百万甚至上千万越南盾不等。

Ngoài loại đầu lân cỡ lớn, cỡ vừa người ta còn làm cả loại đầu lân cỡ nhỏ bé chừng quả cam để làm quà lưu niệm tiện cho du khách đóng gói đem đi xa. Giá mỗi chiếc đầu lân thường tùy vào kích cỡ và độ tinh xảo sẽ có sự khác biệt, ít thì vài trăm nghìn, vừa vừa thì vài triệu, thậm chí đến cả chục triệu đồng.

 狮头是一种独特的文化产品，过去多用于中秋节期间的表演娱乐。然而，如今舞狮表演几乎贯穿全年，在节庆、文化活动、开业庆典、揭幕典礼等场合尤为常见。特别是在顺化，舞狮作为一种不可或缺的文化艺术形式，频繁亮相于顺化大小节日和传统手工艺节。在这些场合，舞狮队不仅在特定场所表演，还走上街头参与巡游，为节日增添欢乐与热闹的氛围，吸引了大量市民和游客驻足欣赏。

Đầu lân là sản phẩm văn hóa độc đáo, trước kia thường được sử dụng để trình diễn mua vui vào dịp tết Trung thu. Tuy nhiên, ngày nay việc múa lân diễn ra hầu như quanh năm, nhất là vào các dịp lễ tết, sự kiện văn hóa, khai trương, khánh thành… Đặc biệt, ở Huế múa lân được xem như một loại hình văn hóa nghệ thuật không thể thiếu tại các kì Festival Huế và Festival làng nghề truyền thống. Vào những dịp này các đoàn lân không chỉ trình diễn tại các tụ điểm vui chơi giải trí mà còn xuống đường tham gia vào các hoạt động quảng diễn trên đường phố góp phần tạo nên bầu không khí vui tươi, náo nhiệt để thu hút dân phố và du khách.

如今，顺化狮头也成为备受游客喜爱的纪念品，不仅在越南各地的市场上销售，还出口到海外越南人聚居的国家，满足海外同胞的文化需求。

 Ngày nay, sản phẩm đầu lân Huế còn là món quà lưu niệm thú vị dành cho du khách không những có mặt ở nhiều thị trường trên cả nước Việt Nam, và còn được xuất sang các nước có đông người Việt sinh sống để phục vụ nhu cầu văn hóa của đồng bào ở xa quê hương./. 

文：清和 - 桂林

Bài: Thanh Hoà – Quế Lâm