Di sản văn hóa lễ hội đua ngựa Bắc Hà 北河赛马节文化遗产
老街省北河县不仅因其美丽的自然山景而闻名，还以其独特的节日而被熟知，尤其是赛马节。2021年5月底，北河赛马节正式被越南文化、体育与旅游部列入国家非物质文化遗产名录。
Không chỉ nổi tiếng với phong cảnh núi non thiên nhiên tươi đẹp, huyện Bắc Hà (tỉnh Lào Cai) còn được biết đến với những lễ hội độc đáo, đặc biệt là Lễ hội đua ngựa. Cuối tháng 5/2021, Lễ hội đua ngựa Bắc Hà đã chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
北河赛马节不具商业性质，不是专业比赛，而是农民的比赛，赛的马也是他们日常工作中用来驮东西的马。
对于在老街省北河县“白色高原”土地上土生土长的人来说，早已适应了马车日常在蜿蜒曲折的山路上“呱哒呱哒”、“咯噔咯噔”有节奏的声音，尤其是在天亮时、午后的阳光下，或是在凉爽的午后，这种声音几乎已经深深扎根在潜意识中。熟悉的马蹄声，也特别能唤起常年远离家乡的北河人对已经存在数百年的传统赛马节的情怀。
Không mang tính chất thương mại, không phải giải đua chuyên nghiệp, Lễ hội đua ngựa ở Bắc Hà là cuộc đua của những người nông dân và ngựa đua cũng chính là những con ngựa thồ gắn bó với công việc hàng ngày của họ.
Với những người đã từng được sinh ra và lớn lên ở vùng đất "cao nguyên trắng" Bắc Hà, Lào Cai, dường như âm thanh “lọc cọc… lộp cộp” thường nhật của xe ngựa gõ nhịp trên những nẻo đường đồi quanh co, nhất là vào những khi đêm về sáng, dưới ánh nắng ban trưa hay ráng chiều dịu mát, đã ăn sâu vào tiềm thức. Tiếng vó ngựa thân quen ấy cũng đặc biệt nhắc nhớ những người con Bắc Hà xa quê lâu năm ấn tượng về giải đua ngựa truyền thống đã tồn tại hàng trăm năm ở địa phương này.
在阳光明媚的夏日，北河高原山坡上开满红梅，此时，驮马、“赤脚骑士”们会暂时搁置日常的农活，忙着准备参加传统赛马节。
据北河县人民委员会副主席朱氏阳介绍，传承北河传统赛马习俗是当地为塑造少数民族优秀文化价值，颂扬人与动物在物质和精神生活中密切相关且无比亲近的独特情感做出的努力之一。
Trong những ngày hè ngập nắng khi các sườn đồi của vùng đất cao nguyên Bắc Hà trĩu trịt từng chùm mận căng đỏ, cũng là lúc những chú ngựa thồ, những chàng "kỵ sỹ chân đất" tạm gác công việc nương rẫy thường nhật, háo hức chuẩn bị tham gia giải đua ngựa truyền thống .
Theo bà Chu Thị Dương, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Bắc Hà, việc duy trì Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà là một trong những nỗ lực của địa phương nhằm tôn vinh giá trị văn hóa tốt đẹp của các dân tộc thiểu số và ngợi ca nét độc đáo, tình cảm gắn bó giữa con người với loài vật vô cùng gắn bó, thân thuộc trong cuộc sống sinh hoạt, đời sống tâm linh của họ.
按照惯例，北河赛马节通常在春季举行，规模覆盖整个北河县。这项比赛始于1975年，当时，北河县举行了200多匹马走遍县中心区域，庆祝越南南方解放和国家统一的游行活动。
2007年，北河传统赛马节正式恢复。此后，这项赛事成为北河县一年一度的节日，以满足人们享受精神文化生活的需求，为传承和弘扬北河各民族的特色体育文化传统做贡献，并向国内外游客宣传北河的人文旅游形象，使之成为吸引游客到北河旅游的一大亮点。
Theo thông lệ, giải đua ngựa Bắc Hà thường được tổ chức vào mùa xuân với quy mô toàn vùng. Giải đua này được khởi xướng từ năm 1975, khi đó, Bắc Hà tổ chức một buổi diễu hành với trên 200 con ngựa đi khắp khu vực trung tâm chào mừng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Năm 2007, giải đua ngựa truyền thống Bắc Hàchính thức được khôi phục lại. Từ đó đến nay, giải đã trở thành lễ hội thường niên của huyện Bắc Hà, tổ chức mỗi năm 1 lần, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân, góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa thể thao đặc sắc của đồng bào các dân tộc Bắc Hà; cũng như quảng bá hình ảnh con người, du lịch Bắc Hà đến du khách trong và ngoài nước, trở thành điểm nhấn thu hút khách du lịch đến Bắc Hà.
之前的北河赛马节在田野和丘陵周围举行，小山丘和终点设在镇中心的一片空地上。快到终点时，骑手迅速跳下马，抽出肩上的燧发枪，瞄准目标，连开5枪，夺下红球，跳上马，返回起点。谁又快又多地击中目标，谁就获胜。
如今，北河赛马不再比射击，骑手们也有了专门的比赛场地，比赛组织得更正规，更能吸引观众。
Lễ hội đua ngựa Bắc Hà trước đây diễn ra xung quanh cánh đồng, các quả đồi và đích là bãi đất ở trung tâm thị trấn. Khi gần về tới đích, các kị mã nhảy thật nhanh xuống, rút khẩu súng kíp trên vai và nhằm vào bia bắn 5 phát súng rồi cướp quả cầu đỏ, nhảy lên ngựa quay về điểm xuất phát. Ai vừa nhanh, vừa bắn súng trúng đích nhiều nhất là người chiến thắng.
Ngày nay, cuộc đua ngựa ở Bắc Hà đã không còn thi bắn súng, các nài ngựa cũng có một sân thi đấu riêng, cuộc đua được tổ chức bài bản và hấp dẫn người xem hơn.
值得注意的是，北河赛马属于“裸赛”，骑手在马背上骑马，没有马鞍，没有踏板，只用皮带拴马，用绑在马下颚两侧绳索上的两个铁钩来控制马匹。在观赛过程中，看着骑手们趴伏在飞奔的“骏马”背上，才知道赛道上的骑手们多么艰辛和勇敢。
北河传统赛马节每年都吸引着众多国内外游客前来参加，并能让观众们有各种不同的感受：当一匹失控的马跑出院子，冲向护栏，观众们屏住呼吸；当骑手在赛道上从马背上摔下来，观众们心跳加速；当马匹漂亮地全速超越对手时，观众们兴奋不已。
Đặc biệt, đua ngựa ở Bắc Hà là “đua mộc,” những nài cưỡi trên lưng ngựa không có yên cương, không bàn đạp giữ chân mà chỉ có đai buộc ngựa, hai móc sắt buộc vào dây hai bên hàm để điều khiển. Trong quá trình tham gia tranh tài, nhìn những nài ngựa cúi rạp mình trên lưng những con “tuấn mã” đang phi nước đại mới thấy cái khó và sự dũng cảm của những kỵ sỹ trên đường đua.
Năm nào cũng vậy, giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà thu hút rất đông du khách trong nước và ngoài nước đến tham dự. Khán giả được trải qua đủ mọi cung bậc cảm xúc: nín thở khi có chú ngựa chạy quá đà lao ra khỏi sân, phi thẳng về phía rào chắn; thót tim khi có nài ngựa bị ngã ngựa trên đường đua hay vỡ òa niềm vui khi những chú ngựa bứt tốc vượt đối thủ một cách ngoạn mục.
北河有名的资深养马人宋骁勇说：“好的赛马必须是体型高大、蹄长而直、毛光滑、眼睛锐利、胸部宽阔、腹部精瘦、步幅大而匀称的公马。如果选去比赛，马的腿要直，蹄要厚……脚趾像鸭掌一样叉开的马是跑不快的。”
在北河传统赛马节中，当地质朴勇敢的少数民族少年和为观众带来精彩表演和激烈比赛的健壮马匹们，给游客们留下了深刻的印象，成为每一位来到北河高原的游客们心中难以忘怀的经历。
Ông Sùng Seo Dùng có thâm niên nuôi ngựa nổi tiếng ở Bắc Hà cho biết: "Ngựa tốt để đua phải là ngựa đực có thân hình cao lớn, vó dài, thẳng, lông mượt, đôi mắt tinh nhanh, vồng ngực nở rộng, bụng thon gọn, bước chạy dài và đều. Chọn con ngựa để đi đua thì chân phải thẳng, móng dày… nếu móng chân mà tòe ra như chân con vịt thì ngựa chạy kém."
Trong Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà, ấn tượng để lại cho du khách làcác chàng trai người dân tộc địa phương chất phác, dũng cảm, cùng những chú ngựa đua mạnh mẽ mang đến cho khán giả những màn biểu diễn hấp dẫn, những cuộc so tài nóng bỏng. Đó chính là những trải nghiệm khó quên trong lòng mỗi du khách khi một lần đến với cao nguyên Bắc Hà./.
编辑/秋玄
Biên tập/Thu Huyền
