Bánh chay hoa: di sản văn hoá phi vật thể của Trung Quốc 把面做成花——中国非物质文化遗产花馍

“馍”是中国北方地区对面食的叫法，在南方则被称为“馒头”。因此花馍是一种以馍为基础，在其上用面制成各种花鸟、动物或者吉祥的图案，再赋上鲜艳色彩的民间艺术品。

“Bánh chay” là cách gọi chung cho loại bánh bằng bột mỳ ở miền Bắc Trung Quốc, còn ở miền Nam được gọi là “màn thầu”. Bánh chay hoa là một sản phẩm nghệ thuật dân gian được làm từ bánh chay, trên bánh có những những tạo hình phong phú như chim muông, hoa lá, động vật hay biểu tượng cát tường làm từ bột mỳ, rồi phủ thêm những sắc màu tươi tắn.

花馍，流行于山东、山西、河南、陕西、甘肃等地区。在北方地区，花馍具有深厚的群众基础，每逢传统佳节，家家户户都会依照当地的习俗和惯例制作花馍。这些花馍制品形式多样、姿态各异，兼具供奉、观赏和食用等多种功能。

Bánh chay hoa phổ biến ở các địa phương như Sơn Đông, Sơn Tây, Hà Nam, Thiểm Tây, Cam Túc.v.v… Ở miền Bắc Trung Quốc, bánh chay hoa gắn bó sâu sắc với đời sống nhân dân, vào mỗi dịp lễ, Tết truyền thống, nhà nào nhà nấy đều làm bánh chay hoa theo phong tục tập quán của địa phương mình. Những chiếc bánh này được làm với nhiều hình dạng, kiểu dáng khác nhau với nhiều mục đích như cúng tế, trưng bày hay chỉ để ăn.

出自劳动人民之手的花馍在造型上，手法精细，质朴大方，具有很强烈的写实感。年年有鱼、喜结连理、寿比南山等寓意美好的事物都是花馍常用的造型，一方面表达出农业丰收的喜悦，另一方借用各种朴实的造型表达出百姓们对美好生活的向往。

Chiếc bánh chay hoa được làm từ đôi bàn tay của những người lao động có cách tạo hình vô cùng tinh tế, mộc mạc mà phóng khoáng, mang cảm giác rất chân thực. Những hình tượng hàm chứa ý nghĩa tốt đẹpnhư: Của cải dồi dào, niềm vui bất tận, thọ tựa Nam sơn thường được dùng để tạo hình cho bánh chay hoa, vừa thể hiện niềm vui được mùa, vừa thông qua đó thể hiện mong muốn của người dân về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

为了显得更美观，花馍还有一道上色的工艺。经常用到的颜色是红、黄、绿，这三种颜色不仅色彩突出而且具有不同的寓意，红象征日子红红火火，黄色象征着庄稼的丰收，绿色则是大地的象征。各种逼真的造型上染上这三种颜色，能够让花馍看起来更具有生命力。

Để tăng thêm vẻ đẹp bên ngoài, bánh chay hoa còn được sử dụng một công nghệ lên màu đặc biệt. Màu sắc thường được sử dụng là đỏ, vàng, xanh. Ba loại màu này không chỉ màu sắc nổi bật mà còn hàm chứa những ý nghĩa khác nhau, như: màu đỏ, thể hiện cho cuộc sống may mắn, màu vàng tượng trương cho mùa màng bội thu, màu xanh tượng trương cho đất trời. Những tạo hình sinh động sau khi được phủ lên ba màu sắc này càng tăng thêm sức sống cho bánh chay hoa.

在众多花馍中，闻喜花馍最为著名。闻喜花馍是山西省运城市闻喜县的传统名点，其盛行于明清，已有1000多年历史，已形成独特的艺术风格和完整的创作体系。2008年，闻喜花馍被列为国家级非物质文化遗产。

Trong nhiều loại bánh chay hoa, thì bánh Văn Hỷ là nổi tiếng nhất. Bánh Văn Hỷ là sản phẩm truyền thống nổi tiếng của huyện Văn Hỷ, thành phố Vận Thành, tỉnh Sơn Tây, với hơn 1000 năm lịch sử và trở nên phổ biến từ thời Minh, Thanh, đến nay đã hình thành một phong cách nghệ thuật độc đáo và trường phái sáng tạo hoàn chỉnh. Năm 2008, bánh Văn Hỷ được đưa vào danh sách di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia Trung Quốc.

花馍的制作原料以白面为主，再配上豆子、枣、米类、胡椒等辅料制作而成。制作花馍的工具也为极普通，常见的有剪刀、梳子、筷子、刮板、小刀等。被誉为“母亲的艺术”的闻喜花馍在制作时既无范本供参照，也无现存底样作依据，全凭一代代人口口相传，亲身传授，因此造就了闻喜花馍多样的形态。

Bánh chay hoa được làm từ nguyên liệu chính là bột mỳ, cùng một số phụ liệu khác như đậu, táo, gạo, hạt tiêu.v.v… Các dụng cụ để làm bánh rất đơn giản, phổ biến gồm có kéo, lược, đũa, tấm gạt, dao. Được mệnh danh là “Nghệ thuật của mẹ”, bánh Văn Hỷ trong quá trình sản xuất vừa không có sản phẩm gốc để tham khảo, cũng không có mẫu làm theo, tất cả đều được truyền miệng từ đời này sang đời khác, cũng do bởi được truyền thụ trực tiếp như vậy nên đã tạo ra sự đa dạng cho bánh Văn Hỷ.

不同的节庆蒸制不同的花馍，在春节，人们常蒸大馒、枣花 、元宝人、元宝篮；正月十五做面盏、做送小孩的面羊、面狗、面鸡、面猪等；春天，做春燕表示春回大地；如果遇上婴儿满月，则做“囫囵”有“龙凤呈祥”、“猛虎驱邪”的意思；还有给老人祝寿时，“大寿桃”也是必不可少的。

Với những dịp lễ, Tết khác nhau sẽ làm những loại bánh chay hoa khác nhau. Vào ngày Tết, người ta thường hấp bánh chay đặc tròn đầy, bánh chay hoa táo, bánh chay hình đĩnh vàng đĩnh bạc, hình giỏ quà. Ngày Rằm tháng Giêng thì làm bánh hấp hình con giáp, các loại bánh chay hấp hình dê, chó, gà, lợn.v.v… tặng cho trẻ nhỏ. Mùa xuân làm tháp bánh chay Xuân Nhạn với ý nghĩa mùa xuân về khắp đất trời. Nếu gặp đúng dịp trẻ đầy tháng thì làm tháp bánh Hốt Luân với ý nghĩa “Long Phượng Trình Tường” (rồng bay phượng múa, may mắn), “Mãnh hổ trừ tà”, trong dịp chúc thọ người già thì đĩa bánh “Đại Thọ Đào” cũng là một trong những thứ không thể thiếu.

如今，人们在造型、材料上还紧跟时代步伐，制作出了很多极具现代感的花馍。例如为了让花馍造型更受年轻人或者是儿童的喜爱，出现了以卡通形象为造型的花馍，可爱的小猪、小鱼、小羊等动物惟妙惟肖，而为了让花馍更健康、口感更好，出现了用蔬菜汁制作的花馍，胡萝卜汁制作的橙色、南瓜汁制作的黄色、菠菜汁制作的绿色、红曲米制作的红色等等，健康又美味。

Đến nay, khâu tạo hình và nguyên liệu làm bánh đã bắt kịp bước tiến của thời đại, làm nên những chiếc bánh chay hoa mang phong cách vô cùng hiện đại. Để chiếc bánh có tạo hình thu hút những người trẻ hay cuốn hút trẻ em, người ta đã làm ra những chiếc bánh bao với tạo hình là các nhân vật trong các phim hoạt hình, hay những con vật như lợn, cá, gà, dê … sống động, dễ thương. Còn để bánh có lợi cho sức khoẻ, khẩu vị ngày ngon hơn, cũng đã xuất hiện loại bánh chay hoa được làm từ nước ép rau quả, như màu vàng cam từ nước ép cà rốt, màu vàng chanh từ nước ép bí ngô, màu xanh từ nước ép rau chân vịt, màu đỏ từ gạo men đỏ, vừa có lợi cho sức khoẻ mà cũng ngon miệng, đẹp mắt.

现在，还有越来越多的人将花馍作为礼物赠送给亲朋好友，春节时赠送花馍礼盒，不仅好吃好看，更带有祝福吉祥的寓意。

Ngày nay, có ngày càng nhiều người lấy bánh chay hoa làm quà đem tặng người thân, bạn bè, xuân Tết tặng nhau hộp bánh chay không chỉ ngon miệng mà còn đẹp mắt, lại mang ý nghĩa chúc một năm mới, hạnh phúc, cát tường.